ਹੂ ਕੇ ੧੨ | -% ਇ ਜੋ ੪ ੧ ਨ ਕੀ ॥ (੧੧੬੧) " ਜਨ": ਵਿ ੧4) ਰੱ] "੯ (ਚ ੧! ੧੪੦ ਨ ਕਮ ਵ

_ਸੈਪਾਦਕੀ : । ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ

ਕੌ ਕਪਰਾ=161204

ਕੌਰ ਵਰੀਰਾ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ਤੇ ਹੀ ਫੜ੍ਹ ਲਿਆ ਸੀ ।

ਚੈਦੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਪਤਾ

| ਚ ੧ ?; 4 ਰਮ . .% ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜਾ ਦਿਭੀ ਗੋਈ ਹੈ 1 ਪਰ ਉਸ ਤਾਂਤਰਿਕ 06044 ਰਆਂ, ਫਕੀਰਾ ਨੂੰ ਜਿਸਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਇਸ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੇ ਦੀ ਬਲੀ _ਦਿਤੀ ਗਈ ਬਿਲਕੁਲ ___ ਹ ਹੈ 38 ਦਰਦ । ਬਰੀ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਤਾਂਤਰਿਕ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰਵਾਲ ਨੂੰ ਭੂ! ਬਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰੋਹ ਵਿਚ ਆਏ ਲੌਕਾਂ ਨੇ ਸਫਾਈ ਵਕੀਲ ਭੁਪਿੰਦਰ ਆ ਉਇ ਹਾ [ਨ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਦੇ ਕੰਬਿਨ ਤੇ ਪਥਰਾਓ ਕੀਤਾ । (। 6 _ ਰ । ਗੁਰਢੋਵ ਕੌਰ ਜੋ ਮੌਕੇ ਤੇ ਫੜੀ ਗਈ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜਾ ਤਾਂ ਰੌਣੀ ੬ । __” ਭੀ 15 ਰੁਪਏ [ਹੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਪਰ ਫਕੀਰਾ ਦਾ ਬਰੀ ਹੋਣਾ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਫਸੇਸਨਾਕ __ । _ ' ਅੰ ਹਰ ੧ ਪਹਿਲੂ ਹੈ । ਕਨੂੰਨੀ ਘੁਣਤਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਚੋਰ ਮੋਰੀਆਂ ਰਾਹੀ" ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ _ | 9 ੫੫੪੫੬ ਭਿਤ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਘਿ੍‌ਣਤ ਦੋਸ਼ੀ ਦਾ ਬਚ ਕੇ ਨਿਕਲ ਜਾਣਾ ਸਾਡੋ ਅਦਾਲਤੀ ਢਾਂਚੇ ਦੋ `

-__। ਲਾਈਫ ਸੈੱਬਰ 200 ਰ੍ਪਏ ਇਨਸਾਫ ਕਰ ਸਕਣ ਦੇ ਨਾਕਾਰਾਪਣ ਨੂੰ ਸ਼ਪਸ਼ਟ ਦਿਖਾਉ'ਦਾ ਹੈ । ਸਾਜਿਸ਼ ਵਿਚ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ :- ਅਵਤਾਰ ਗੋ'ਦਾਰਾ ਨੇ

ਨ ਜ੍ਰਗਤੀ-ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸ, ਮਹਿਣਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ।

1 ਚੌ'ਕ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਛਪਵਾਕੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਉੱਜ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਜਨਤਕ ਦਬਾਅ ਬਣਾਈ ਰਖਿਆ ਸੀ । ਹਰ

/ ਸੁਸਾਫਿਟੀ ਪੰਜਾਬ ਵਾਸਤੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਪੋ) ਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਮੁਜਾਹਰੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਰੋਹ ਨੂੰ 0 ਡੋ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾਂ । ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕੇਸ ਦੋਰਾਹੇ ਤੱ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੇ ਫਿਰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋ ਰੋਪੜ

ਸਾਫ ਦੀ ਇਹ ਲੜਾਈ ਉਪਰਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਲੜੀ ਜਾਵੇਗੀ । ਇਲਾਕੇ _ ਦੋ ਸਮ੍ਹ ਲਕਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਜ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਦੀ ਇਨਸਾਫ ਲੈਣੇ 2 (8

ਵਿਚ ਹਰ ਪੱਖੋ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵ1 ਜਨਤਕ ਦਬਾਅ ਬਣਾਈ] (

ਰਖਿਆ ਜਾਵੇਂ । ਲੈ

ਅਕਤ੍ਰਬਰ 1987 ਵਿਚ ਦੋਰਾਹੇ ਦੀ ਨਿਵਾਸੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਠੇ ਇਕ ਤਾਂਤਰਿਕ ਫਕੀਰਾ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ 2 ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਘਰੇਲੂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ “ਹੱਲ” ਲਈ। ਇਕ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾ ਬੱਚੇ ਗਿੰਨੀ _ ਰੰ ੫ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇ ਦਿਤੀ ਸੀ । ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਘਰ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਅਤੇ ਤਾਂਤਰਿਕ ਫਕੀਰਾਂ ਵਲੋਂ ਦੱਸੇ ਟੂਣੇ ਮੋਤਕ ਆਦਿ ਕਰਨ ਤੱ ਬਾਅਦ ਬਲੀ ਦੇ ਦਿਤੀ ਗਈ । ਬੱਚੇ ਦੀ ਬਲੀ ਸਮੇ" ਫਕੀਰਾ ਮੌਕੇ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸੀ । ਜਦ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਕੈਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪਹਾ ਚੱਲਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨ ਸ਼ੋਰ ਮਚਾਇਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਗੁਰਦੇਵ

ਆਖ਼ਰ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀ" ਰੋਪੜ ਦੇ ਸ਼ੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਨੇ ਇਸ ਬਲੀ ਕਾਂਡ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ` ੍‌ ੪ ਸੁਣਾ ਦਿਤਾ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਲਜਮਾ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਲੜਕੇ

ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੋਂ ਦਾ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦੋਸ਼ ਹੰਦਾ ਹੈ । ਕਿੱਡੀ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ __`

। ਇੰਦਰਾ ਕਤਲ ਕੇਸ ਵਿਚ ਸਾਜਿਸ ਘੜਣ ਅਤੇ ਉਕਸਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ _ ਕੇਹਰ ਸਿਘ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜਾ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸੇ ਭਾਰਤੀ __.` ਕਨੂੰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤਹਿਤ ਹ। ਇਸੇ ਫ਼ਕੀਰੇ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਬਰੀ ਕਰ ਵਿ

ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ ਇਦ ਇਹ ਲੋਕਾ ਦੇ ਜਨਤਕ ਦਬਾਅ ਦਾ ਹੀ ਸਿੱਟਾ ਸੀ ਕਿ ਵੇ. ਦਿ". "ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵੀ ਫਕੀਰੇ ਦੀ ਤਰਾਂ ਬਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ । ਅਜੇ ਇਨ- ਜਤ ਭਿ ਕਿ

ਧਾਰਮਿਕ ਔਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੱਟੜਵਾਦ ਨੇ ਕਈਆਂ ਸੀ । ਇਕ ਦਿਨ ਬਰੂਨੇ ਚਰਚ ਦੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਫੌਲ ਰਿਹਾਂ ਨਿਰਦੱਸ ਅਤੇ ਗੀਮਤੀ ਜਾਨਾਂ ਦਂ ਲੂ ਪੀਤਾ ਹੈ । ਇਟਲੀ ___ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਕਾਪਰਨੀਕਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਆ _ਗਈ ।

ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਗੀਉਰਡਾਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਬਰੂਨੇਂ ਦਾ ਰੌ ਹੀ ਬਦਲ ਦਿਤਾ । ਵੇਲੇ ਭਿ ਅਰ ਕੁਵੇਲੇ, ਕੁੰਡਾ ਮਾਰ ਕੈ ਉਹ ਟਿਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ । ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੀ ਕਾਪਰਨੀਕਸ ਪਹਿਲਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਜਿਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਬਾਰੇ ਧਰਤੀ ਦਿਸਦੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਬਈਬਲ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾ ਦਾ ਵਿਰੌਧ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਬੱਸ, ਬਰਨ ਤਾਰਾ ਮੰਡਲ ਇਸ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹਨ । ਡੀ ਕਾਪਰਨੀਕਸ ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣ ਗਿਆਂ ॥ ਬੁਰੂਨੋ ਨੇ ਆਪਣੇ

ਆ ਉਸ ਗਿ, ਕੀਤੀ । ਬਿ ਠੇ

ਧਰਮ ਕੱਟੜਤਾ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸਵਾ ਨੇ ਮਰਾ ਬਰ ਵੱਡ ਕਰੀ ਵੀ । ਟਾਲਮੀ ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਿਕੌਦਰੀਆ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਰਹਿੱਦਾ ਸੀ , ਇਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਤੈ ਪੁਸਤਕਾਲਾ ਵੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਕਸ ਦੇਸ ਕੋਲ ਨਹੀ ਸੀ । ਇਸ ਵਿਚ ਚਾਰ ਲੱਖ ਪੂਸਾਂ ਦਾ ਕੀਮਤੀ ਸੈਗ੍ਰਹਿ ਸੀ । ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਸਨ 1 ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਰੱਥ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਨਹੀ“ ਬਣ ਸਕੀ । ਇੰਨਾਂ ਹੱਥ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਚਕਿਤਸਾ, ਇਤਿਹਾਸ, ਭੁਗੋਲ, ਚਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਗਣਿਤ, ਖਗੌਲ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬੜੇ ਦ੍ਰਲਭ ਨੁਸਖੋ ਸਨ । ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਖੋਜੀ ਇਸ ਅਦੁੱਤੀ ਪ੍ਰਸਤਕਾਲੇ ਵਿਚ ਅਧਿਅਨ ਲਈ ਪ੍ਰਜਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ।

ਅਜ ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਵਿਰਸਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਹੀ । ਇਹ ਕੱਟੜਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ ਚੁਕਿਆ ਹੈ । ਸੰਨ 391 ਵਿਚ ਸਿਕੈਦਰੀਆ ਦੇ ਬਿਸ਼ਪ ਬੀਓਫਿਲਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਭੜਕਾ ਦਿਤਾ ਕਿ ਇੰਨਾਂ ਖਰੜਿਆਂ ਵਿਚ “ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਈਬਲ” ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਗੱਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ । 'ਤੁਸੀਂ' ਹੀ ਦੱਸੋਂ ਭਲਾ ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੋਂ ਕਿਵੇ” ਘੰਮ ਸਕਦੀ ਹੈ £ ਸਾਡੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਤਾਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ ਹੋਈ” । ਬੱਸ ਫਿਰ ਉਹੋ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਤੋਂ ਆਸ ਰੱਖ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਤੈਸ਼ ਵਿਚ ਆਈ ਭੀੜ ਨੇ ਸੱਚ” ਦੇ ਖਰੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲਾ ਦਿਤਾ । ਪਰ ਮੂਰਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਝੀ ਕਿਸੇ ਬਿਸ਼ਪ ਨੇ ਨਹੀ” ਦਿਤੀ ਕਿ ਸੱਚ ਕਦੇ ਨਹੀ; ਮਰਦਾ । ਇੰਨਾਂ ਖਰੜਿਆਂ ਵਿਚ ਛੁਪਿਆ ਸਚ ਫੈਲ ਚੁਕਿਆ ਸੀ_।

`ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾਂ ਸੀ । ਇਸ ਕਾਫ਼ਲੇ 'ਚ ਇਕ ਮੁੰਛ ਫੁੱਟ __ਹਨ । ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਸੂਰਜ ਵੀ ਆਪਣੀ ਧੂਰੀ ਦੁਆਲੇ ਗੱਭਰੂ, ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਦਰੀ, ਲੰਮਾ ਸਾਰਾਂ ਚੋਗਾ ਪਾਈ; ਬਿਨਾਂ ਅਦਾ ਰੁਚਿਦਾ ਹੈ॥ ਚ ਲਗੀ ਜਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤਿਆਂ ਤੁਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ_। ਜਦੋਂ” ਤੋਰਨ ਲਈ ਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਬੇਲਾ ਸੁਨਾਉਣ ਲਈ ਖੂਢ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਇਹ ਕਾਫਲਾ ਕਿਸੇ ਸਰਾਂ ਵਿਚ ਬਿਸਰਾਮ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਨਿਕਾਲਾ ਲੈ ਰਿਆ । ਉਹ 15 ਵਰ੍ਹੇ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅੰਦਰ ` ਅਲਖ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਹਨੇਰੀ ਨੁੱਕਰ ਵਿਚ ਜਾਂ ਲੋਟਦਾ । __ ਘੁੰਮਦਾ ਰਿਹਾਂ । ਉਹ ਉਕਤਾ ਚੁਕਿਆ ਸੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਇਹ ਸਾਡਾ ਪਿਆਰਾਂ ਬਰੁਨੋ ਹੀ ਸੀ । ਉਸ ਆਪਣੇ ਆਜਾਦ __ ਮੁੜਨਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਏਧਰ ਇਟਲੀ ਦੇ ਪਾਦਰੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਅਤੇ ਬਾਈਬਲ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਾਰਣ ਝੈਡਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ __ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ । ਵੀਨਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇਕ ਅਮੀਰਜਾਦੇ ਨੇ

।

ਸੀ.

ਦ ਰਾ ਨ ਹੁ ਹਮ “ਛਾਂ - ₹੧ 1੮" ” ਯੂ ਜਮ." ਲਹ

ਬਰ੍ਹਨੋ ਨੂੰ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਪੁਆ ਦਿਤੀ । ਉਸ ਅਮੀਰਜਾਦੇ ਤੋ ਬਰ੍ਹਨੋ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਉਣ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਤੇ 'ਉਸਦਾ

_ਸ਼ਗਿਰਦ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਾਹਿਰ ਕੀਤੀ । ਦੇਸ ਪਰਤਣ ਦੇ

`ਸੋਹ ਕਾਰਣ ਬਰੂਨੋ ਝਾਂਸੇ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਦੇਸ ਪਰਤ ਆਇਆ । ਅਮੀਰਜਾਦੇ ਨੇ ਲਾਟ ਪਾਦਰੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰ੍‌ਹ ਦੇ ਕੇ -23 ਮਈ 1592 ਦੋ ਦਿਨ ਬਰ੍ਹਨੋ ਨੂੰ ਫੜਵਾ ਦਿਤਾ । `_ ਬਰੂਨੋ ਨੂੰ ਬੜੇ ਅਜਾਬ ਤੋਂ ਤਸੀਹੇ ਦਿਤੇ ਗਏ । ਬੱਸ ਇਕੋ ਗੱਲ ਤੇ ਮੁਆਫੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਏ । ਬਹਾਦਰ ਬਰੂਨੇ ਨੇ ਇਕ ਨ ਮੌਨੀ । ਫਿਰ ਧਾਰਮਿਕ _ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾ ਦਿਤਾ, “ਪਾਕ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਚਰਚ ਇਹ ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਰੂਨੋ ਮੁਜਰਿਮ _ਹੈ। ਉਸਦੇ ਖ੍ਨ ਦਾ ਇਕ ਕਤਰਾ ਵੀ ਡੋਲ੍ਹੇ ਬਿਨਾ, ਉਸਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜਾ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇ” । ਇਸ ਸਜਾ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਰਥ `ਸੀ ਕਿ ਬਰੂਨੋ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਜਲਾ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇਂ ' ਸਜਾ ਸੁਣਦਿਆਂ ਬਰ੍ਨੋ ਨੇ ਬੜੇ ਠੁਰੰਮੇ ਨਾਲ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ . _ ... “ਰਹਿਮ ।ਦਲ ਖੁਦਾ ਢੇ ਨ ਪੱ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਂਦਿਆਂ

ਨ ਤ੍ਸੀਂ ਕਿਉ” ਡਰ ਰਹੇ ਹੋ”

ਇਸ ਨਿਰਦਈ ਰੋਸਲੇ ਪਿਛੋ ਅੱਠ ਸਾਲ ਲਈ

` ਬਰੂਨੋ ਨੂੰ ਜਿਸ ਕੇਦ ਕੋਠੜੀ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ,

ਉਸ ਦੀ ਛੱਤ ਸਿੱਕੇ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਹੜੀ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਰੁੱਤੇ ਭੱਠੀ ਵਾਂਗ ਭਖ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਸਿਆਲ ਵਿਚ ਠੰਡੀ ਯਖ ਹੰ ਦੀ ਸੀ । ਪਰ ਬਰੂਨੋ ਦੀ ਸਿਦਕ ਦਿਲੀ ਉਕਾ ਨਾ ਡੋਲੀ । ਅਖੀਰ 17 ਫ਼ਰਵਰੀ 1600 ਨੂੰ ਬਰੂਨੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮਸਖਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਜਲੂਯ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਕਤਲਗਾਹ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ । ਉਸਦੇ ਪੀਲੇ ਚੋਗੇ ਉਪਰ ਸ਼ੇਤਾਨ ਦੀਆਂ ਭਿਆਨਕ _ਸ਼ਕਲਾ ਬਣਾਈਆਂ । ਚਰਚ ਡਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਧਰੇ ਮਰਨ

-_-ਵੈਲੇ ਵੀ ਬਰੂਨੋ ਸੱਭ ਦੀ ਆਵਾਜ ਨਾ ਬੁਲੰਦ ਨਾ ਕਰ

ਦੇਵੇ । ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋ` ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦੀ ਜੀਭ ਟੁੱਕੀ ਗਈ । ਖੋਮੀਨੀ ਸਿਰਫ ਇਸ ਯੁਗ ਵਿਚ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀ" ਹੰਦੇ ?

ਔਤ ਵੇਲੇ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਮੌਕਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆਂ। ਬਰ੍ਹਨੋ

ਨੇ ਮਰਸਕਰਾਉ'ਦੇਂ ਹੋਏ ਸਿਰ ਫੋਰ ਦਿਤਾ ॥ ਬੇਰੂਨੇ ਨੂੰ ਇਕ ਕਰਾਸ ਉਪਰ ਬੰਨ ਕੇ ਜਲਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਚਿਤਾ ਵਿਚ ਵੀ ਕਿਤੇਂ ਕਰਾਹਟ ਦੀ ਆਵਾਜ ਨਹੀ ਸੀ ਆਈ ।

ਬਰੂਨੇ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ

` ਸ਼ਹਾਦਤ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਅਮਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ । ਅੱਜ ਉਸੇ ਬਰ੍ਹਨੋ

ਦਾ ਬੁੱਤ ਰੋਮ ਦੇ ਚੋਂਕ ਵਿਚ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਿਆ ਰੋਇਆ ਹੈ ।

ਇਹ ਜੋ ਪੱਥਰਾਂ ਤੇ ਉਕਰੇਂ ਨੇ ਮਿਟ ਜਾਣਗੇ,

ਇਹ ਜੋ ਰੋਗਾਂ 'ਚ ਚਿਤਰੇ ਨੇ ਖੁਰ ਜਾਣਗੇ 1

ਬਲਦੇ ਹੱਥਾਂ ਨੇ ਜੋ ਵੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ

ਹਰਫ਼ ਉਹੀ ਰਮੋਸ਼ਾ ਲਿਖੋ ਰਹਿਣਗੇ । -(ਪਾਤਰ) (ਜਫਾ 17 ਦੀ ਬਾਕੀ) ਰੇ ਨੀਂ ਹੋਈ,ਸਾਡੇ ਘਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸੀ,ਉਥੇ ਕੁਝ ਹਰ 'ਐਐ. ਆਦਤਾਂ ਤਾਂ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਹੀ ਬਦਲਣਗੀਆਂ ਹੁਣ- ਜੇ ਸੈਂ` 'ਸਰਦਾਰ' ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਰਿੰਦੀ ਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਚਲਦੇ । ਹੁਣ ਕਹਿੰਦੇ ਆ ਅਖੇ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ “ਕਸਰ ਐਂ: ਤੇਰੇ ਦਿਮਗ-'ਚ ਫਰਕ ਆ ਜਿਹੜ' ਤੈਨੂੰ ਬੋਲਣ-ਚੱਲਣ ਦਾ ਨੀ” ਪਤਾ; ਮੋਰੇ ਦਿਮ'ਗ ਤੇ ਅਸ਼ਰ ਵ ਤਾਂ ਹੋਣਾ ਹੀ ਹੋਇਆ ਨਾ, ਹੁਣ ਉਨਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇੱਥੇ (ਪੇਕੀਂ) ਭੇਜ ਤਾ...ਅਖੇ ਜਦੋ ਠੀਕ ਹੋਗੀ ਆ ਜਾਵੀ', ਡਾਕਟਰ ਓਦੂੰ ਮਚੜੇ ਐ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗਲ ਨੀ” ਕੀਤੀ ਬਾਤ ਨੀਂ ਕੀਤੀ, ਕਹਿੰਦਾ (ਮੈਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ) ਅਥੇ ਇਹਦੇ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਬੋਝੁ ਐ, ਫਰਕ ਵੀ ਹੋਉ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਇਹਨੂੰ ਪਟਿਆਲੇ ਲੈ ਜੋ, ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਪਤਾ ਮੋ” ਦੱਸ ਦਿੰਨਾਂ । ਸਡੇ ਘਰਦੇ ਸੋ ਮੈਨੂੰ ਫਿਤ ਚੇਲਿਆਂ ਕੋਲ ਘੜੀਸਣ ਨੂੰ

ਫਰਦੇ ਨੇ...ਹੁਣ ਵਾਹਵਾ ਤੁਸੀ ਆ ਗਏ ਹੋ । ਹੁਣ ਤੁਸੀ ਪੀ ਦੱਸੇ ਵੀਰ - (4 ਕੌਣ ਹੈ ? ਮੈ', ਮੇਰੇ ਸਹੁਰੇ ਪੇਕੈਂ

:- ਲੜਕੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨੌ ਬਰ ਨੇ ਸੀ ਹੀ ਦੁਸਦੀਆਂ ਹਨ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਮਾਂੜੰ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਸੀ । ਅਸੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਭਿ ਕਿ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਕੋਈ “ਅਚ” ਨਹੀ ਹੈ ਤੇ ਨ ਪੀ ਹੂ ਰ ਰਗ ਚ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਹੈ-ਲੜਕੀ ਬਿਲਕੁਲ ਦਿਸਦੇ ਸਭ ਦਸ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕ੦੭

ਰਿ ਗੱਲਾਂ

< ਸਭੇ ਅ ਸਬੈਧੀ, ਕ ਹੂਠ9 ` ਅਜੀਂ ਇਸ, ਹੋ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਅ

ਨੂੰ ਅ (-ਲਾਜ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤ੍ਰਾ ਹੈ । ਲੜਕੀ ਦੇ ਪਤੀ ਫੀ ਕਿਸ ਮਿਲਕੇ ਚੋਗੀ ਤੌਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾ ਦੇਣਾ । ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਜਾਣਗੇ 1 ਵਿ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਉਸਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬਦਲ ਬਸ ਸੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਹੈ” ਮਨ ਤ ਬੋਝ ਪਉਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਰਿ ਦਲ ਨੇ ਸਾਡੇ ਕਹੇ ਤੇ ਪੂਰਾ ਅਮਲ ਕੀਤਾ ਬਾਅਦ ਚ

ਲੱ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਪਤ ਹੀ ਨ ਇੰ ਉਹ ਲੜਕੀ ਹੁਣ

-ਜਦੋ“ ਸਾਰਾ ਦਿਨ_ਇਵੇ ਹੀ ਕਰੀ ਜਾਣਾ ਫਿਰ “

੨ ਨ

“੪੦ ੨੬

੮

ਚੰਦ ਗਏ ਸਵਾਦ ਗਿਆ

ਲ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇਸ ਅੰਕ ਵਿਚ ਅਸੀਂ” ਦੇ ਲੇਖ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ,ਲਈ ਲਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ॥

ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਸੋਭਾ 1 ਭਰਮਾਉ ਅਤੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਇਸਤਿਹਾਰਬਾਜੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ

ਟੁੱਥ ਪੋਸਟਾਂ ਦੀ ਅਕਸਰ ਰਿ ਹੇ ਬਾਰੇ ਜੇ ਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਮੈਨਕਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਲੋਖ “ਫੁਥਪੋਸਟ ਹੀ ਕਿਉ”?

ਕੀ ਕੁਝ ਪਰ ਕਿ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਦਾਹਵਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟਾਂ ਵਿਚ ਦੰਦਾ ਲਈ.ਲਾਭਦਾਇਕ ਕੋਈ _ਚੀਜ ਇਸ ਲੇਖ

੧: ਹੁੰਦੀ । ਇਸ ਲੋਖ ਦੇਣ ਦਾ ਸਾਡਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਬੁਰਸ਼-ਟੁੱਥਪੋਸ਼ਟ ਉਕਾ ਹੀ ਨਹੀ” ਨਹ ਹੂੰ

ਹਦਾ, ਸਗੋ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋ” ਜਾਣੂ ਕਰਵ ਉਣਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿੱਕਰ, ਟਾਹਲੀ ਜਾਂ ਨਿੰਮ ਆਦਿ ਦੀ ਦਾਤਣ ਜਿਸ ਦੀ 7 ਚਾਹ ਹੀ 3.ਵੀ. ਤੋ ਕੋਈ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਆਉ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੇਡੀਓ ਸਿਲੋਨ ਤੋ ਕੋਈ ਗੀਤਮਾਲਾ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਟੁਰੱਥਪੇਸਟਾਂ ਰੀ ਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਹਨ । ਫਰਕ ਸਿਰਫ਼ ਐਨਾ ਹੈ ਕਿ ਟੁੱਥਪੇਸਟਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀਆ ਵੱਡੀਆਂ ਬਹੁਕੰਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਬਣਾਉ ਦੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵ

ਹਨ ਜੋ ਇਹ

ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਤੇ ਫਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਖਟਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਫੁੱਟਪਾਥ ਤੇ ਦਾਤਣ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਗਰੀਬ ਨਾਂ

ਤਣਾਂ ਦੀ ਮਸਹੂਰੀ ਲਈ ਸਿਰਫ ਉਚੀ ਅਵਾਜ ਵਿਚ ਹੋਕਾ ਹੀ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਾਡਲ ਮਰਡੋ/ਕੁੜੀਆਂ 7ਦਾ =

ਵਾ ਪਰ ਦੇ ਚੁਧਿਆਏ ਲੋਕ ਇਹਨਾਂ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣ ਦੀ ਕਦੋਂ ਕੋਸਿਸ਼ ਹੀ ਨਹੀ” ਕਰਦੇ ।

ਦੇ ਦੰਦਾਂ ਦ

ਫ਼ਲੋਰਾਈਡ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਡਾ: ਭੁਪੇਸ਼ ਮੈਗਲਾ ਦਾ ਲੇਖ ਵੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਅਤੇ ਟੁਰੱਥ ਪੋਸਟਾਂ ਨਾਲ ਹੀ

। ਸਾਡੇ ਵਿਚੋਂ” ਥੋੜੇ ਬਹੁਤ ਚੇਤੰਨ ਲੋਕ ਇਹ ਗੱਲ ਜ ਣਦੇ ਹਨ ਕਿ <ਹੁਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਲੋ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਪਛੜੇ

ਰਿ ਰਥ ਦੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਫਾਰਮੁਲੇ ਜਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਿਝੂ ਕਰਨੀਆਂ ਤਾਂ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ ਬਲਿਕ ਉਲਟਾ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ

ਉਹ ਫਾਰਮੂਲੇ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਉਹ

ਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਰੱਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ

ਨੇਕਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਭੈੜੇ ਅਸਰਾਂ ਕਾਰਣ ਵਿਕਸਿਤ ਦੋਸਾਂ ਵਿਚ ਪਾਬਦੀ ਸ਼ੁਦਾ ਹਨ, ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹਨ।ਅ

ਰ੍ ।ਵਚ ਬਿਨਾਂ ਰੋਕ ਟੌਕ ਧੜਾਧੜ ਬਣਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਫਲੋਰਾਈਡ ਮੁਲਕਾਂ ।ਵਚ

ਵਾਲੋ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟਾਂ ਦੀ ਹੈ । ਬਰੁਤ ਸਾਰੋਂ ਟੁੱਥਪੋਸਟਾਂ ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈਡ ਹੋਣ ਦੀ ਬੜੀ ਜੋਰਦਾਰ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਕਰਕੇ ਆਮ _ਜਨਤਾ ਦੇ

ਇਹ ਬਿਠਾ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਇਹ ਫਲੌਰਾਈਡ ਵਾਲਾ ਟੁੱਥਪੋਸਟ ਨਾ ਵਰਤਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੰਦਾਂ ਦਿ ਗਿ ਕਿ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਿਆਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਦੀ ਪੈਰ 0 ਨਾਮ ਦਾ ਭਿਆਨਕ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ॥ ਰਿ ਵੀ ਸਿਫਾਰਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ.ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈਡ ਮਿਲੋ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋ ਬਿਲਕੁਲ

ਨਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

ਟੁਥਪੇਸਣ ਹੀ ਕਿਉ”

ਛੋਟ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਮੋਰੇ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਦੀ ਰੀਝ ਹੌਦੀ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਆਵਦੇ ਦੌਦ ਨਿੰਮ ਦੀ ਦਾਤਣ ਨਾਲ'ਸਾਫ ਕਰੀਏ । ਬੇਸ਼ੱਕ “ਮਾਡਰਨ” ਬੱਚੇ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਅਸੀ” ਦਰਖਤ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਦੇ ਸੈਕਲਪ` ਨੂੰ ਗਿਆਂ _ਗੁਜਰਿਆੰ ਰਿਵਾਜ ਸਮਝਦੇ ਸਾਂ । ਹੁਣ “ਦੀ ਸੀਕਰਟ ਹਾਉਸ” ਕਿਤਾਬ ਪੜਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਜੋਚਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈ ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ

ਟਹਿਣੀਆਂ ਵਲ ਫੋਰ ਪਰਤਾਂਗੀ ॥

--ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ

_ ਇਹ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟ ਜੋ ਤੁਸੀ ਵਰਤਦੇ ਹੋ ਕਾਹਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਬਿਨਾਂ ਜੀਅ ਮੁਤਲਾਏ ਜੇ ਤੁਸੀ” ਉਨਾਂ ਚੀਜਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਪੜ੍ਹ ਸਕੋਂ ਤਾਂ ਤਰੜੇ ਹੋ । ਬਹੁਤੇ ਟੁੱਥਪੈਸਟਾਂ ਵਿਚ 35-50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਧਾਰਣ ਟਰਟੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਤੋ” ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਚਾਕ ਦੀ ਹੈ=ਉਹੀ ਚਾਕ ਜੋ ਬਲੈਕ ਬੋਰਡ ਉਪਰ ਲਿਖਣ ਦੇ ਕੌਮ ਆਉਦਾ ਹੈ ।

ਹਰ ਛੁਲੁਤਦਾ "ਸਾ,

ਬੁਰਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਸਖਤ ਚਾਕ ਦੇ ਕਣ ਦੇਦਾਂ ਉਪਰਲੀ ਅਨੈਮਲ ਦੀ ਤਹਿ ਨੂੰ ਰਗੜ ਕੇ ਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ 'ਉਪਰ ਡ੍ਰੈਘ, ਚੀਰ ਆਦਿ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਚਾਕ ਕ੍ਝ

_ਪੀਲੇਂਪਣ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਹ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਚਮਕਾਉਣ ਦੇ

ਕੌਮ ਲਈ ਹੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਚਾਕ ਦੇ ਵੱਡੇ _ਕਣ ਦੈਦਾਂ ਉਪਰ ਅਜਿਹੇ ਮੁਸਾਮਦਾਰ ਟੋਂਏ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵਧਣ ਫਰੱਲਣ ਲਈ ਥਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਪੇਸਟ ਬਣਾਉ'ਦੇ ਵਕਤ ਇਹਨਾਂ ਵੱਡੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਛਾਣ ਕੇ ਵਖ ਕਰ ਸਕਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 1 ਰ੍

ਜੇ ਪੀਲਾਪਣ ਉਪਰ” ਨਹੀਂ ਛਿੱਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਅਗਲਾ ਪਦਾਰਥ ਰਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਟਾਈਟੇਨੀਅਮ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ । ਇਸਦੀ ਪਰਤ _ਪੀਲੇਂਪਣ ਤੇ ਚੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇਂ ਤੁਸੀ' ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਕਿ ਦੈਦ ਚਿੱਟੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਖੈਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਗਲੇ

ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਇਹ ਪੇਟ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੁਝ '

_ ਉਤਪਾਦਕ ਇਸ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਰੰਗ ਮਿਲਾ ਦਿੰਦੈ ਹਨ ਜਿਹੋ

੧

ਜ਼ਿਹੇ ਤੁਸੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹੋ । .

ਟਿਊਬ ਵਿਚਲੇ ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣ ਤੱ ਬਚਾਂਉਣ ਲਈ) ਗਲੈਸ਼ਰੀਨ ਗਲਾਈਕੋਲ (ਠੰਡੇ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਕਾਰ ਵਿਚ ਪੈਟ-

ਰੋਲ ਜੌਮਣੋ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜਿਸ ਤੱਤ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)

ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਿੰਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਫੁਲਾਉਣ ਲਈ ਇਸ

ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬ੍ਰਟੀ _€0110105 6। 5ਮ' $ ਪਾਂਈ ਜ਼ਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਗ੍ਰੰਦ ਦਾ ਕੰਮ ਦਿੰਦੀ

ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਨਰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪੈਰਾਫਿਨ ਨਾਮੀਂ ਤੋਲ

ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲੈਂਪ ਜਗਾਉਣ ਦੇ ਕੌਮ ਵੀ ਆਉਦਾ ਹੈ । ਰਿ ਰ੍ ਸਫੋਰੇ ਸਵੇਰੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਇਸ ਦੰਦ ਸਾਫ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਦਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦੋ ਚੀਜਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਝੱਗ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਕਰੀ ਚੰਗੀ ਹੋਵੇ /

ਇਉ” ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਸੋਧਕ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੋਧਕ ਜੋ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਦੇ ਵੀ ਕੌਮ ਆਉ'ਦਾ ਹੈ ॥

ਇਹ ਸੋਧਕ ਬਿਲਕੁਲ ਬੇਲੋੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਝੱਗ ਦੇ ਬੁਲਬੁਲੇ ਬੜੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।

ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਸੌਧਕ ਦਾ ਸੁਆਦ ਭਿਆਨਕਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਤਕ ਕੌੜਾ ਅਤੇ ਤਿੱਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ (ਸ਼ਰਫ਼ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਵੇਖੋ) ਚਾਕ ਵੈਸੇ ਵੀ ਬੇਸੁਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸੁਗੰਧੀ ਦਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ । ਪਿਪਰਾਮੋਟ ਤੋਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਮੈਨਥੋਲ ਦੇ ਰਵੇ ਅਤੇ ਸਕਰੀਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮਿੱਠਾ ਰਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਹਾਲ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਨਹੀ” । ਚਾਕ, ਪਾਣੀ,_ ਰੰਗ,

ਸਮੁਦਰੀ ਬੂਟੀ, ਪੈਰਾਟਿਨ ਤੈਲ, ਸੋਧਕ ਅਤੇ _ਪਿਪਰਾਮੈ'ਟ

ਆਦਿ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿਚ_ ਲੱਖਾਂ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਜੀਉ ਆਇਆ ਆਖਣ ਦਾ ਵਧੀਆ ਜਰੀਆ ਹਨ ਜੋ ਆਵਦੇ ਪਾਚਕ ਰਸਾਂ ਨਾਲ ਚਾਕ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ_ ਅਤੇ

ਇਸ ਦੀ ਨਮੀ ਅਤੇ ਪੈਰਾਵਿਨ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਕੇ ਪਾਣ ਦੇ `

ਬੁਲਬਲਿਆਂ 'ਚ ਤਰਨ ਲਗਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਉਤਪਾਦਕ ਇੰਨਾਂ ਕੀਟਾਣੂਆ ਨੂੰ ਨੂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ _ਵੀ

ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਵਿ੦ ਕੁਝ ਫਾਰਮ ਐਲਡੀਹਾਈਡ ਕੋ ਉਹ ਕਾਂਟਾਣੂਨਾਸਕ ਜੋ ਡਾਕਟਰ ਕਲੀਨਕਾਂ "ਚ ਵਰਤਦੇ

ਹਨ । ਇਸ ਵਿਚ ਜਰਾ ਫਲੋਰਾਈਡ ਵੀ ਮਿਲਾਇਆ ` ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹੀ ਕੈਮੀਕਲ ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਮਾੜੇ ਰੁੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ

ਹੋਣ ਕਰਕੇ, _ਅੱਜਕਲ ਅਲੋਚਨਾ ਦਾ ਕੇਦਰ ਬਣਿਆ ਰੋਇਆ ਰੈ 1

ਜੋ ਇਹ ਮਿਸ਼ਟਣ ਡਰਾਂਉਣਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦਿਲ ਨਾ ਛੱਡੇ ! ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਫ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਬੁਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਵੀ ਓਨਾ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ । ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟ ਵਲ ਜਿਆਦਾ ਪਰ ਬੁਰਸ਼ ਵਲ ਘੁੱਟ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ । ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਬਦਲਵੇ” ਰੂਪ “ਚ=ਦਾਤਣ ਵਲ ਪਰਤਿਆ ਜਾਂਵੇ

(“ਦੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ' 'ਚੇ' ਪੈਨਵਾਦ ਸਹਿਤ)

ਵੀ.

ਸਾਨੂੰ ਕਿੰਨੇ

ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ _ਲਗਭਗ ਦੋ ਕਰੋੜ ਇਨਸਾਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੌਖਿਆ ਵੀ ਕੌਈ ਘੱਟ ਨਹੀ" ਫਲ੍ਹਰੋਸਿਸ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ । ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿਚ ਆਦਮੀ ਬਾਕੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਵੇਂ ਫਲ੍ਰੋਸਿਸ ਦੇ ਰੋਗ ਦਾ ਕੋਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀ" ਹੈ । ਪਰ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਇਸ ਰੋਗ ਤੋ ਮੁਕਤ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਇਸ ਕਸ਼ਟ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਾਫ਼ੀ ਪਹਿਲਾਂ 1937 ਵਿਚ ਹੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ ਵਿਚ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਪਾਣੀ, ਖਾਧ ਖੁਰਾਕ; ਫਲੌਰਾਈਡ ਟੁੱਥ ਪੈਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ; ਫਲੌਰਾਈਡ ਮਿਲੀ ਦਵਾਈ ਖਾਣ ਨਾਲ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਕ ਖੋਤਟਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ _ਫਲੋਂ- ਰਾਈਡ ਮਿਲੀ ਦ੍ਰਸ਼ਿਤ ਹਵਾ ਵਿਚ ਸਾਹ ਲੰਣ ਨਾਲ ਆਮ ਤੌਰ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਫਲੋਰਾਈਡ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਣ ਨਾਲ ਇਹ ਰੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਫ਼ਲੋਰਾਈਡ ਮਿਲੋਂ ਹੋਏ ਖੱਣਜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ । ਇ । ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਇਥਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਫਲੌਰਾਈਡ ਉਮੀਦ ਤੋ ਕਿਤੇ ਵਧ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ 10 ਲੱਖ ਮਿਲੀ ਗਰਾਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚ 1 ਮਿਲੀਂਗਰਾਮ ਫਲੋਰਾਈਡ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਰਾਜਾ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ, ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਵੱਡੌ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੈ ਜਿਥੇ ਮਨਿਉਸਿਪਲ ਕਮੇਟੀਆਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰਤੀ 10 ਲੱਖ ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਪਿਛੇਂ 2 ਤੋ” 38 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ` ਬਿਨਾਂ ਖਾਧ-ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੁਆਰਾ ਜੌ ਫਲੋਰਾਈਡੁ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ_ਇ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਕੌਈ ਅਨੁਮਾਨ ਨਹੀਂ ਲਗਇਆਂ ਜਾਂ ਸਕਦਾ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਭਰਤ ਦੇ 12 ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੈ'ਦਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਲੀ 'ਫਲਰੋਸਿਸ' ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੌਤਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

ਕੁ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ

ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਸਰੀ ਭੁਪੇਸ਼ ਮੋਗਲਾ

ਅਨੁਵਾਦਕ : ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ

ਦੌਦਾਂ ਅਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋ ਬਿਨਾਂ _ਫਲੋਰੋਸਿਸ

ਨਾਲ ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਵਿਚ ਵੀ ਕਸ਼ਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ! ਅਲਰਜੀ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਪੇਟ ਤੇ ਐਔਤੜੀਆਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪਤਲੇ ਦਸਤ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਕਬਜ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਪੇਟ 'ਚ ਭਾਰੀਪਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੇਟ ਗੈਸ ਦੀ ਸਿਕਾਇਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋ ਬਿਨਾਂ ਸਿਰਦਰਦ, ਲਕਵੇ ਜਿਹਾ ਨਾੜੀ ਮੰਡਲ ਦਾ ਕਸ਼ਟ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦਾ ਜਮਾ ਜੋ ਦਿਲ ਦੀ ਤਕਲੀਫ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਆਦਿ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਕਸ਼ਟ ਹਨ, ਜੋ ਫ਼ਲੋਰੋਸਿਸ ਨਾਲ ਸਬੈਧਤ _ਹਨ। ॥

ਇਹਨਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈਡ _ਮਿਲੋਂ ਟੁਥਪੇਂਮਟਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਗੈਰ ਜਰੂਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧ ਹੈ । ਹਰ ਫਲੌਰਾਈਡ ਮਿਲੋ ਟੁੱਥਪੋਸਟ ਵਿਚ ਹਰ ਦਸ ਲੱਖ ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਪਿਛੋਂ 1 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋ 2 ਹਜਾਰ ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਫਲੋਰਾਈਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੁਝ ਵਿਚ ਤਾਂ 3 ਹਜਾਰ ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮੂੰਹ ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿ ਦੇ ਥੱਲੇ ਦੀਆਂ ਝਿੱਲੀਆਂ ਟੁੱਥ ਪੋਸਟ ਵਿਚੋ” ਫਲੋਰ ਦੀਡ ਨੂੰ ਬੜੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੀ ਧਰਾ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਭਾਵ” ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਫਲੋਰਾਈਡ ਸਮੋਤ ਹੋਰ ਜਰੂਰੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਡ ਕਰਨ ਵਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੌਤਰੀ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਧਿਆਨ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਾਸਤੇ

` ਭੁਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡੇਢ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੋ

ਅਤੇ 1990 ਤਕ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਧ ਪੀਣ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਹੁੰ- ਚਾਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ _ਫਲੋਰਾਈਡ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਟੁੱਥਪੈਸਟ ਉਪਰ ਰੋਕ ਲਾਉਣ ਵਲ ਉਸਨੇ ਕੋਈ ਕਦਮ ਨਹੀ` ਚੁਕਿਆ । ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਟੈਲੀਵੀਜਨ ਉਤੇ ਇਸ ਦਾ _ਧੂਆਂਧਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਉਤੇ ਸਰਕਾਰ ਕੋਈ ਰੋਕ ਨਹੀ ਲਗਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਮੈਡੀਕਲ

੩੦੬੨੩੩#-੨੩ ੨2: ੨੩੬੮. ੯>

ਜਾਇੰਸਜ ਦੇ ਡਾ: ਏ ਕੇ ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਫਲੋਰਾਈਡ ਉਪਰ ਲਗ” ਭਗ 17 ਵਰਿਆਂ ਤੱ” ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ! ਉਹ ਫਲੋਰਾਈਡ ਕੰਟਰੋਲ ਉਪ-ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਕੌਮੀ ਕੋ-ਆਰਡੀਨੋਟਰ ਵੀ. ਹਨ । ਉਹਨਾ ਨੇ ਵੀ ਫਲੌਰਾਈਡ ਮਿਲੋ ਹੋਏ ਟੁਥਪੇਸਟ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਅਤ ਉੱਸ ਦੇ ਟਿਜ਼ਤਿਨਾਰਾਂ ਉਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਣ ਲਈ ਸੂਚਨਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਵਿਤੁ'ਗ ਨੂੰ ਖਤ ਲਿਖੋ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਲ ਹ ਅਣਸੁਣੀ ਵੋਹਿ ਗਈ । ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਸ੍ਰੀ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਫ਼ਹਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ! ਰ੍ ਭਾਰਤ ਸਰਤਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਦਵਾਈ ਕੰਟਰੋਲਰ ਦੀ ਪ੍ਧਾਨਰ) ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ _ਉੱਤੇ _ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ 'ਸੀ । ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੇ ਬੈਠਕਾਂ ਹੋਈਆਂ । ਪਰ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ ਇਸ _ਕਮੋਟੀ ਨੇ ਨਹੀਂ ਲਿਐ ।

ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਝੈਠਕ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਉਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇਂ ਤਿਹ ਕਹਿ ਕੈ ਕੀਤੀ ਕਿ “ਜਦੋ” ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਫ਼ਲੋਰਾਈਤ ਮਿ੩ ਹਦ ਟੁੱਥਪੋਸਟ ਤੇ ਪਾਬੈਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈ ਤ'_ਭ' ਰਤ, ਤਿਉ ਲਗਾਵੇ? । ਉਦੋ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਮੌਜ਼ੂਦ ਟੁੱਤਪੋਸ਼ਟ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਹੁ ਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੇ ਮੈਜਾਂ ਖੜਕਾ ਕੇ ਉਪਰੋਕਤ ਬਿਆਨ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ । £

ਦਵਾਈ ਕੰਟਰੌਲਰ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਬੜਾ ਹੀ ਘਚੋਲੇ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਕਿਉਕਿ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਮਾਹਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫਲੋ- ਰਾਈਡ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਉਠਾ ਚੱਕੇ ਰਠ 1 ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫਲੌਰਾਈਡ ਨਾਲ _ਉਤਪਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਨ ਉਠੀਆਂ _ਸੈਸਾਰ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ।

ਉਹਨਾਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰ ਸੂਸ਼ੀਲਾ ਸਹਿਤ ਅਨੈਕ ਮਹਿਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਣੇ ਟਬਪੈਸਟਾਂ ਵਿਚ ਟੈਕ; ਖੜੀਆਂ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਸੋਡੀਅਮ ਕਾਰੋਨੂਂਟ ਮਿਲੋ ਕਚਰੇ ਨਾਲ ਬਣੇ ਫਲੋਰਾਈਡ _ਦਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਰੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਵੀ ਮੈਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਟ੍ਰਥਪੋਸਟ ਦੇ ਡੱਬਿਆਂ ਉਤੇ ਫਲੋਰਾਈਡ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਕਚਰਿਆਂ ਦੀ

ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਲੌਰਾਈਡ ਦੀ ਵਧ ਮਿਕਦਾਰ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਭੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ _ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ. ਕਿਹਾ ਕਿ ਫਲੋਤਈਡ ਮਿਲੈ ਹੋਏ ਟੁੱਥਪੋਸਟਾਂ ਦੇ ਇਸਤਿਹਾਰਾਂ ਉਤੇ ਤੁਰੰਤ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਣ! ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟੋ _ਘੱਟ ਉਹਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇਂ ਫਲੌਰਈਡ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ ਅਤੇ ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਦ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਟ੍ਰਥਪੋਸਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਤੋ ਘੱਟ ਹੋਵੇ 1 ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੱਤਰਕਾ “ਨੇਚਰ”” ਦੇ 10 ਜੁਲਾਈ 1988 ਦੇ ਐਕ ਵਿਚ ਆਸਟਰੇਲੀਆ,ਦੇ ਵਿਗਿਅ-

_ ਨਕ ਮਾਰਕ _ਡਿਸੇਨਡਾਰਫ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੰਦਾ ਦੀ

ਕੋਟਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਿਚ ਜੋ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ ਉਸਦਾ ਸਿਹਰਾ ਫਲੋਰਾਈਡ ਨੂੰ ਨਹੀ" ਦਿਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਅਨੇਂਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੌਜਾਂ ਨਾਲ ਹੁਣ ਇਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਧਾਰਨਾਂ ਗਲਤ ਸਿੱਧ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੌਦਾ ਲਈ ਸਿਹਤਮੋਦ ਹੈ । ਸਟਾਕਹੋਮ ਦੇ ਦੰਦਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਫਸਰ ਅਤੇ ਸਵੀ- ਡਿਸਡੈਟਿਸਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਮੈਬਰ ਡਾਡਟਰ ਪੀਟਰ ਵੈਸਟਫਾਲ ਜਦੋਂ ਮੂੰਹ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੈਗਠਨ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਭਰਤ ਵਿਚ ਤਾਂ ਪੱਕੇਂ ਤੌਰ ਤੇ ਫ਼ਲੋਰਾਈਡ_ ਮਿਲੋਂ ਹੋਏ ਟੁੱਥਪੈਸਟ ਸਿਹਤ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋ ਵਿਕ ਸਰਾਪ ਹੈਣ । ” ਇਹਨਾਂ _ਸਾਰੇ ਪਰਤੱਖ __ਦਰਸਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ_ ਅੱਖਾਂ ਬਦ ਕਰ `ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਲਾਭ ਵਿਚ ਉਹ ਨਹੀ ਅੜਨਾਂ ਚਾਹੁੰਦੀ । ਇਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਬਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਅਮੀਰਾਂ ਦੀ ਹੈ, ਅਮੀਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਂ ਦਾ ਹਿੱਤ ਉਸ ਦਾ ਮੈਤਵ ਹੈ । ਕੀਨੀਆਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੀਨੀਆਂ ਦੇ ਫਾਰਮੇਸੀ ਅਤੇ ਪੁਆਇਜਨ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਫਲੋਰਾਈੜ ਮਿਲੋ ਹੋਏ ਟੁੱਥਪੇਸਟ ਉਪਰ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ _ ਰੱਖੀ ਹੈ 1 ਪਾਬੰਦੀ __ਲਗਦਿਆਂ _ਹੀ__ ਉਥੋਂ ਦੀਆਂ _ਬਦੇਸੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਫਲੌਰਾਈਡਹੀਨ ਟ੍ਰੱਥਪੈਸਣ ਬਨਾਉਣਾ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ । ਭ ਰਤ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਮੌਗ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਜੋਰਦਾਰ ਲੋੜ ਹੈ । (ਹਿੰਦੀ ਮੈਗਜੀਨ 'ਅਰੋਗ& ਵਿਚੋਂ)

ਲ-.

੧

`_ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਪਹਿਲੋਂ ਮਜਹਬ੍‌ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਟੂ

ਮਜ਼ਹਬ ਦਾ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ

ਉਪਜਦਾ ਤੋਂ ਕੁਝ ਢਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਨਿਯਮ ਪਦਾ- ਰਥ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖਿਆਲ, ਸਥੂਲ ਤੋਂ ਸੂਖਮ ਤਕ ਲਾਗੂ ਹੁੱਦਾਂ ਹੈ । ਇਥੋ“ ਤਕ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀ' ਕਰਦਾ ਉਹ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੱਚ ਜਾਂ ਕਿਸਬਤੀ ਸੱਚ (੧1800€ 0001) ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰੈਤੂ ਮਜ਼ਹਬ ਨੇ ਜਿਹੜਾ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਅਧਾ” ਚਿਤ ਨਹੀਂ, ਕੇਵਲ ਮਿੱਥਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ `ਫੇ ਹੀ ਉਸਰਿਆ ਹੁਦਾ ਹੈ । ਸਦਾ ਹੀ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਵਖਰੋ ਵੱਖਰੇ ਮਜਹਬਾਂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚਕ ਰ ਢੇਰ ਅਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਮਜ਼ਹਬ

੨

ਖੰਡਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਜਰਬ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਹੁੰਣੀ ਤੋਂ ਕੇਂਈ ਸਥਕ ਨਹੀਂ ਸਿਖਦਾ ਬਲਿਕ ਆਪਣੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਅਤੇ ਔਤਲਾ ਸੱਚ ਦਸ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਲੋ ਦੁਆਲੰ ਭਰਮ, ਦੀ

` ਇਕ ਪੱਕੀ ਕੰਧ ਕਰ ਲੈਦਾ ਹੈ । ਮਜਹਬਾਂ ਦਾ ਇਹ _ਦਵੈਦ

ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ, ਟਾਕਰਾ ਤੱ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਸਤੀਰਕ ਟਾਕਰਾਂ ਤਕ ਪੁਜਦਾ ਹੈ । ਪਹਿਲੇ ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਮਜਹਬ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਦਾ

ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਮਜਹਬ ਅਕਸਰ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਂਵੇ ਉਜਰ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਜਾ ਉਕਾ ਮਿਟ ਜਾਂਦਾ ਰੈ ਜਾਂ . ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਮ' ਗੁਆ ਬਹਿੰਦਾ ਹੈ 1 ਪੰਰੰਤ੍ਰ, ਤੁਝ '

ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਉਤੇ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਮਜੋਰੀਆ ਤੈ ਘਾਟਾਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾ ਕੇ ਮਜਹਬ ਉਸਾਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ (ਿ ਪ੍ਰਗਟ ਰੋਣ ਲੰਗਦੀਆਂ ਹਨ /ਉਸ ਦਾ ਨਿਘਾਰ ਆਰੰਭ ਹੋਂ ` ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮਨਾਂ 'ਚੋਂ ਸ਼ਰਧਾ ਕਿਰਨ ਲਗਦੀ ਵਿ ਕਿਸੇ ਸਮੋ ਮਜਰੋਬ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿਚੋ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਗੁਆਚਨ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਠਾਂਰਰ ਦੀ

ਹੋਰ ਮਜਹਬਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰਕਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਜਹਬ ਦੇ ਪੁਨਰ ਉਠਾਣ ਤੇ ਜਾਗਰਣ ਦੀਆਂ _ਲਹਿਰਾਂ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚੋ ਜਨਮ ਲੈੱਦੀਆਂ ਹਨ । ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਚੱਲਣ ਸਮੋ ਮਜਹਬ ਵਿਚ ਆਏ ਨਿਘਾਰ ਦੇ ਕਾਰਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚੋ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀ” ਕੀਤ' ਜਾਂਦਾ । ਨਾਂ ਹੀ ਨਿਘਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਭਾਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਲਿਕ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਮਜਹਬ ਜਾਂ ਪਿਛੋਂ ਆਏ ਕਿਸੇ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਚ ਲੱਭੇ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਪਾਸੇ ਵਿਰੋਧੀ ਮਜ਼ਹਬ ਜਾਂ ਫਿਰਕੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜਹਾਦ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆਪਣੇ ਮਜਹਬ ਦੇ ਇਤਿਹ'ਸ ਵਿਚ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਚੜਤ `ਦੇ ਸਮੋ” ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਮੌਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮੋ ਲਈ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਕੁਝ ਹਦ ਤਕ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਬੇਧਿਤ ਮਜ਼ਹਬ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀ ਗਿਰ'ਵਟ ਨੂੰ ਠੱਲ ਪੈਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ । ਕਈ ਵਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਚੜਤ ਦਾ ਭ੍ਰਲੋਖਾ ਵੀ ਪੈ ਦਾ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਹ੍ਰੰਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਹੀ ਹੈ । ਕਿਉਕਿ ਕੁਝ ਸਮੇ” ਪਿਛੋਂ ਪੁਟਰ ਜਾਗਰਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਠੰਡੀ ਪੌਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਾ ਨਿਘਾਰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੋਣ ਲੱਗ

`_ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਇਕ ਮਜਹਬ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹੋ ਸਮਾਂ

ਹੈ, ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਨਿਘਾਰ ਅਵੱਸ ਆਵੇਗਾ ਤੇ ਪੁਨਰ ਜ.ਗ- ਰਣ ਦੇ ਨੂੰਮਣੇ ਮੁੜ ਮੁੜ ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ । ਪਰਤ੍ਰ ਨਿਘਾਰ ਰੁਕ

ਨਹੀ ਸਕੇਗਾ ॥

__ ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਸਮਝ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਵੇਰ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਇਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚੋ” ਜਨਮ ਨਹੀਂ ਲੈ'ਦੀ, ਨਾ ਹ

ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ ਕਾਇਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇੰਨਾਂ ਵਿਚ ਐਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੰਤਰ-ਇਤਿਹਾਸਕਮ ਸਮਾਜਕ ਤੋਂ ਆਰਥਕ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਪਏ ਫਰਕ ਦਾ ਹੁਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਫਰਕ ਕਈ ਵੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਖੋਏ ਹੋਏ ਜਮਾਤੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਤੇ ਕਈ ਵੇਰ ਜਮਾਤੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕੀਤੇ ਯਤਨਾਂ ਰਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਜਮਾਤੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਜਮਾਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਹੁਦਾ ਹੈ । ਮਜਹਬ ਨੇ ਬੇਸ਼ਕ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਉਚੇ ਆਦਰਸਾਂ ਤੇ (ਨਰਪੱਖਤਾ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਸਦ ਹੀ ਇਕ ਜਸਾਤ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਖਾਸ ਕਰਕੇ ` ਜਬਾਪਤ ਤੇ ਕਾਬਜ ਜਮਾਤਾਂ ਦੀ । ਕਈ ਮਜਹਬ ਤੇ ਫਿਰਕੇ ਕਾਬਜ ਜਮ ਤ ਦੇ ਦਾਬੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚੋ ਜਨਮੇ ਹਨ । ਇੰਨਾਂ ਨੇ ਦਾਬੂ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਜਮਾਤੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ_ਸੈਘਰਸ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ; ਪ੍ਰੰਤ੍ਰ ਐਤ ਵਿਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਾਬਜ ਜਮਾਤ ਦੇ ਹੱੜ ਵਿਚ ਜਾ ਖੜਤੇ ਹਨ; ਲੌਟੂ ਜਮਾਤ ਦੈ ਮਜਹਬ ਵਾਂਗ ਲੱਟ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣ ਗਏ ਹਨ । ` (ਜਹਬ ਨੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਸੈਸਾਰ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪਾਣ ਕਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸੈਸਾਰ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਿਆਗ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਹੈ, ਪਰੈਤ੍ਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਮੈਸਾਰ ਵਿਚ ਪਦਾਰਥਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਹੁਲਤਾਂ ਤੋਂ ਭਰਭੂਰਤਾਂ ਦਾ ਲਾਰਾ ਵੀ ਲਾਇਆ ਹੈ ! ਜਾਂ ਇਸ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾ ਕੇ ਜੈਮਣ ਮਰਨ ਤੋਂ ਮ੍ਰਕਤ ਹੋਣ ਦੀ ਕ਼ਿਖ਼ਿਆਂ ਦਿਤੀ ਹੈ । ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ _ਸੈਪਤੀ ਸਬੰਧੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸਦਾ ਹੀ ਅਤਰ ਵਿਰੋਧ ਰਿਹਾਂ ਹੈ । ਜਿਥੇ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੈਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਤੇ ਉਸ ਖਹਣ ਤੇ ਚੋਰੀ ਕਰਨਾ ਗੁਨਾਹ ਕਰਾਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਉਥੇ ਦਾਨ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਨਾਲ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉਚਾ ਦਰਜਾ ਦ੍ਰਿਤਾਂ ਹੈ । ਜ਼ੈਕਰ ਇਹ ਸੰਪਤੀ ਮਜਹਬ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਧੁਰਮ-ਪੁਰਖਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਇੰ ਵੱਡਾ ਪੁੰਨ ਹੈ ! ਸੱਜਹਤ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਦਿਤਾ ਇਹ ਦਾਨ ਜਿੱਥੇ ਫਸੇ ਗਰੀਬ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਹੌਰ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਹੈ ਉਥੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਧਰਮ ਪੁਰਖਾਂ ਦ ਪਦਾ= ਰਥਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉਚਿਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਿਆ ਹੈ !

ਅੱਗੋਂ ਇਜੇ ਪਦਾਰਬਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨੇ ਪਰਮ ਪੁਰਖਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾ= ਪਤ ਜਮਾਤ ਵਿਚ -ਰਲਣ ਤੋ ਉਸ ਦੇ _ਹੱਕ ਵਿਚ ਭੁਗਤਣ ਲਈ ਪ੍ਰੈਰਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਤਰਾਂ ਬਾਹਰੋ" ਮਜਹਬ ਦੇ ਇਕ ਇਕਾਈ ਦੇ ਰ੍ਰਪ ਵਿਚ ਸਦਾ ਹੀ ਦੁਫੋੜ ਰਹੀ ਹੈ । ਅਤੇ ਜਮਾਤੀ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਲੁੱਟ ਕਾਇਮ ਰਹੀ ਹੈ ! ਮਜਹਬ ਨੇ ਚੇਤੌਨ

ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕਰਾਰ ਦਿਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਵਿਰੋਧਾਂ ਤੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲੁੱਟਣ

ਿਪੁਟਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨਾਂ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਰੌਕਣ ਤੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

੩1: ਚੰਚਾਣ ਵਿਸੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ । ਮਜਹਬਾਂ ਨੇ ਸ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਨਾਂ ਨੇ ਛੌਟੇ ਛੋਟੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੋ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਸੰਗਠਨ ਤੇ ਏਕਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲ ਆਧਾਰ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸਭਿਆ” ਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇ' ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਢਾਲਿਆਂ ਹੈ । ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕੁਝ ਮੋੜਾ ਤੇ ਇਸ ਨੇ ਜਮਾਤੀ ਯੁੱਧ ਲੜੋ ਹਨ ਜਾਂ ਲੁੱਟੇ ਜਾਂਦਿਆਂ ਦੀ ਜਮਾਤੀ ਘੋਲ ਜਾਂ ਕੌਮੀ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅਗੇ“

ਵਾਈ ਕੀਤੀ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਾਰਕਸ ਨੇ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਨੂੰ

ਗੁਲਾਮਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ਦਸਿਆ ਸੀ_। _ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ _ਥਾਂਮਸ ਮੁੰਜਰ ਦੀ ਅਗਵਾਂਈ ਹੇਠ ਕਿਸਾਨ ਯੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਹੀ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਪ੍ਰੌਤ ਮਜਹਬ ਵਿਚ ਅਜੇਹੇ ਮੌੜ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਾ ਹੀ ਲੌੜਚਿਰੇ ਰਹੇ ਹਨ ਕੁਝ ਸਮੋ ਉਪਰੰਤ ਇੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹਾ ਅਤੇ ਇੰਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੀਏ ਗਰਦਾਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਜਰਮਨ ਵਿਚ ਥਾਮਸ ਮੰਜਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬੰਦੇ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਹਸ਼ਰ ਇਸ ਦੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਹੈ । ਮਜਹਬ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਰਬਰਤਾਂ 'ਚੋਂ' ਕੱਢ ਕੋ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰ ਤੋਂ” ਜਾਣੰ ਕਰਵਾਇਆਂ ਹੈ । ਵਿਚਾਰਵਾਦ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਮਜਹਬ ਦਾ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਹੈ । ਪਰੈਤ੍ਹ ਇਸ ਦੀ ਇਹੋ ਕਮਜੋਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਢੀ ਬੁਨਿਆਦ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਤੇ ਹੋਣ ਚੀ ਥਾਂ ਨਿਰੋਲ ਮਿੱਥੇ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਦਾ ਹਿਲਦੀ ਤੈਂ ਮਜਹਬ ਨੂੰ ਡਾਵਾਂਡੋਲ _ਕਹਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਂਰਨ ਮ੍ਝੋਂ ਮੂੜ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ,ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਧੈੱਦੀ ਹੈਂ ।

ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ ਵਿਰੋਧ ਵਿਕਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਾਜ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸਿਫਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਦਾ ਹਰਕਤ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰੂਪ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਇਹ ਹਰਕਤ ਤੋਂ` ਤਬਦੀਲੀ ਅੱਗੋ” ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਕਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਵਿਚਾਰ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਸੂਖਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਕ ਸਮੋ ਤੇ ਇਹ ਸਥ੍ਹਲ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸਮੋ ਦੀ ਹਰਕਤ ਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਰਥਿਕ; ਸਮਾਜਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਵਿਚ ਰਧਾਰਕ ਉਠਾਣਾਂ ਤੇ ਸੈਕਟਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਸਮੇ ਸਥਿਤ ਆਰਥਕ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਬੋਧ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਅਸਥਿਰ ਤੇ ਸੰਕਟ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਉਪਜ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਕੀਮਤਾਂ ਬੌਦੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਟੁੱਟਣ ਭੱਜਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੁੱਚਾ ਸਮਾਜ ਮਾਨਸਿਕ ਸੈਕਟ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸੰਕਟ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਇਕੋ ਢੌਗ ਸਮਾਜ

` ਡੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਘੋਖ ਕੇ ਉਸਦੇ ਅੱਗੇ ਵਲ ਵਧਣ

ਨੂੰ ਵਾਚਿਆ ਜਾਣਾ `ਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪੈਦਾਵਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਸਾਧਨਾਂ ਤੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇਂ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ । ਅੱਗੇ ਵਲ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨਾਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਇਹ ਢੰਗ ਦਰੁਸਤ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੈ ! ਸਮਾਜ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇ” ਲਈ ਮੱਠਾ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ” ਜਾ ਸਕਦਾ । ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਉਲਟ ਅਜੇਹੇ ਸੈਕਟ ਸਮੇ ਵਿਚ ਮਜਹਬ ਸਦਾ ਪਿੱਛੋਂ ਵਲ ਝਾਕਦਾ ਤੋਂ ਮੁੜਦਾ ਹੈ। ਮਜਹਬ ਦੇ ਮੋਹਰੀ ਆਗੂ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਸਮੇ” ਨੂੰ ਉਹ ਆਦਰਸ਼ ਵਜੋ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ _ਵਿਹ' ਗਿਆ ਹੈ ।

`_ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪਦਾਰਥਕ ਇਤਹਾਸਕ, ਇਤਹਿਸਾਕ,

ਸਮਾਜਕ ਡੋਂ ਸਦਾਚਾਰਕ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ । ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੋ ਵਲ ਮੌੜ ਦੇਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀ” ਹੈ । ਇਸੇ ਸਮੋ” ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਕਾਰਣ ਇਨਾਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੋ ਬਿੱਚ੍ਹ ਗਰਦਾਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮਜਹਬ ਦੇ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵੀ ਇਸੇ ਜਮਰੇ ਵਿਚ ਆਂਉ'ਦੀਆਂ

ਹਨ । ਇੰਨਾਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਜਹਬ ਦੀ ਸ਼ਾਫ ਮੁੜ ਬਹਾਲੀ ਏਨਾ ਨਹੀ” ਹੁੰਦਾ ਜਿੰਨਾਂ ਆ ਰਹੇ ਨਿਘਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਤੇ ਹੀ ਸਥਿ- ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੇ ਮੁਦੱਦੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਕਾਸ ਤੋ ਅਨਜਾਣ _ਜਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ _ ਸਰ= ਗਰਮੀਆਂ ਕਰਦ: ਹੈ । ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਚੇਤੰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਸਬਿਲਤਾ ਤੇ ਸਥਪਤੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨਵਿਰਤੀ ਲਈ, ਵਿਗਿਆਨਕ _ਰਾਰ ਤੋਂ ਅਨਜਾਣ ਹੌਣ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਚੇਤੰਨ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਲੈਦਾ ਹੈ । ਅਤੇ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇੰਨਾਂ ਦਾ ਜਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸੁਣਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਤਲਨ ਤੇ _ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇਗਾ । ਇਥੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇਂ ਤੇ ਅਫੀਮ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਕੌਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਤਾ ਚਿਰ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ ॥ ਇਹ ਨਸ਼ਾ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਰਤ ਮਰ ਅੱਤੀ ਅੱਗੇ ਖੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਅਕਤੀ ਉਨਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬ੍ਰਰ ਹੋ ਜਾਂਢਾ ਹੈ । ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਬਾਹਰਮੁਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਿੰਨਾਂ ਬਾਹਰੋ“ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਨਾਂ ਬੱਧਿਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਨਹੀ” ਹੁੰਦਾ । ਵਿਖਾਵਾ ਵਧ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹਕੀਕਤ ਓ ਡ੍ਰੰਘੀ ਨਹੀਂ' ਹੁੰਦੀ । ਨ ਬਰੀ ਰ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸ਼ਰਧਾਂ ਤੇ ਆਸਥਾ ਇਤ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਣ - ਇਹ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਆਸਥਾ ਦੀ ਹ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਮਜ਼ਹਬ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦਾ `ਮੁਢੋਂ' ਫੈਰ ਹੈ । ਮਜ਼ਹਬ ਨੇ ਇਸ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਜੰਗ ਤਕ ਲੜੀ ਹੈ । ਤਰਕ ਨੂੰ ਕ੍ਫਰ ਗਰਦਾਨਿਆਂ ਤੇ _ਤਰਕ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਹੋ ਕੇ ਝੰਡਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਖਤਮ ਕੀਤ੍ਹ ਹੈ। ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਨ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਤਰਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਭੈਭੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਵੀ ਤਰਕ ਵਿਚੁੱਧ ਮਜ਼ਹਬ ਵਲੋ” ਦਿੱਤੇ ਭਵਾਇਤੀ ਫਤਵਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਵੇ“ ਢੰਗ ਵਰਤਦੀਆਂ ਤੇ ਜਬਰ ਰਾਹੀ” ਉਸਨੂੰ

ਦਬਾਉ'ਦੀਆਂ ਹਨ । ਤਰਕ ਨੂੰ ਨਾਸਤਕਤਾ ਦਸ਼ਦੀਆਂ ਹਨ । ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੋਂ` ਸਾਰੇ ਲਾਂਭੇ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

_ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ੍ਹ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਕੋਈ ਨਵੀ' ਜਾਂ ਅਲੋਕਾਰ ਗੁੱਲ ਨਹ! ਹੈ । ਸਾਰੇ ਹੀ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਨੇ ਸਮੋ ਸਮੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਜਦ ਆਰਥਿਕ _ਸੈਕਟ ਦਿਨੋ” ਦਿਨ ਡੂੰਘਾ ਹੋ_ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪੁਰਾਣਾ ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਸਮਾਜਕ ਢਾਂਚਾ ਢਹਿ ਢੇਰੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜਕ, ਸਦਾਚਾਰਕ ਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਟੁੱਟਣਾ ਤੇ ਖੁਰਨਾ ਇਕ ਸਪਸ਼ਟ ਅਮਲ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸੈਕਟ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ । ਅਜੌਕਾ ਆਰਥਕ _ਸੈਕਟ ਕਿਸਾਨੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਭਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਉਪਜ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਲਾਗਤ ਤੇ ਗੈਰ ਵਾਜਬੀ ਭਾਅ ਕਿਸਾਨੀ ਨੂੰ ਡੂੰਘੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਵੱਲ ਧੱਕ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤੈਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਰ ਰਹੀ ਛੋਟੀ ਸਨਅਤ ਤੇ ਉਸਦਾ ਮਾਲਕ ਅੱਜ ਵੜੇ ਸਠਅਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਦਾਬੇ ਦ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਨਅਤ ਲਈ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਮਹਿੰਗਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਮੰਡੀ ਉੱਤੇ ਵੱਡੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਸਥਾਨਕ

ਦਲਾਲਾਂ ਰਾਹੀ ਹੈ । ਛੋਟੇ ਸੁਥਾਨਕ _ਸਨਅਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਝੇਨਾ

ਗੁੱਸਾ ਵੱਡੌ ਘਰਾਣਿਆਂ ਤੇ ਨਹੀਂ' ਹੁੰਦਾ ਜਿੰਨਾ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੇ

ਸਥਾਨਕ_ਦਲਾਲਾਂ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹਿਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਟਕਰਾ ਸਨਅਤ ਤੋ ਬਿਨਾਂ ਵਿਉਪਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ'ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਤਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫਿਰਕ੍ ਰੈਗਤ ਧਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀਆਂ_ਲਹਿਰਾਂ ਇਸ ਰੰਗਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੂਹੜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।_ ਇਸ਼-ਤਰਾਂ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨਿਰੋਲ ਧਾਰਮਿਕ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਆਰਬਿਕ ਤੇ ਰਾਜਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਢਾ ਸਾਧਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ _ਲਹਿਰਾਂ ਸਰਮਾਏਦਾਰ; ਛੋਟੇ ਸਰਮਾਏਦਾਰ, ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਤੇ ਧਨੀ ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਵੱਡੋ ਵਿਉਪਾਰੀ ਦੇ ਤਬਕਾਤੀ ਹਿਤ ਹੀ ਪੂਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਗਰੀਬ ਮਜਦੂਰ ਤੇ ਹੋਰ ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ ਢੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਫਿਹ ਨਾਂ ਤਾਂ ਗੱਲ

022

ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਨਾਂ ਹੀ_ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਇਨਾ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਟੀਚਾ ਹੂੰਦਾ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਇਹ ਲਹਿਰਾਂ ਇਸ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਜਮਾਤੀ ਹਿੱਤਾਂ ਤੇ ਸੱਟ ਮਾਰਨ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੀਆਂ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਏਕੇ ਤੈ ਸੱਟ 'ਮਾਰੇਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖੇਰੂੰ ਖੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਦਲਿਤ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਗੈਰਚੇਤਨ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਵਰਚਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ:। ਇਸੁ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਸਥਾਪਤੀ ਦਾਂ ਝਾਉਲਾ ਪਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀ” ਕਿ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਤੇ ਰਕਿਆਂ ਦੀ ਜੰਗ ਅਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਤੇ ਹੜਪਣ ਦੀ ਜੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਘੱਟ ਸੈਮਤੀ ਫਿਰਕਾ ਜਾਂ ਮਜ਼ਹਬ ਬਹੁ” ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਸਰਬਪੁੱਖੀ ਗਲਬੋ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ_ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਛੋਟੇ ਫਿਰਕੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਹੋਰ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣਾ ਪੈਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਰਾਖੀ ਦੀ ਮੰਗ ਜਮਹੂਰੀ ਮੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਜਮਰੂਰੀਅਤ ਪਸੰਦ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਿਤਮ ਜ਼ਰੀਫ਼ੀ ਇਹ ਹੈ ਜਿਹੜਾਂ ਫਿਰਕਾ ਦੂਜੇ ਵੱਡੇ ਫਿਰਕੇ ਜਾਂ ਮਜ਼ਹਬ 'ਤੇ ਧੌਂਸ ਤੇ ਜਬਰ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਉ'ਦਾਂ ਹੈ। ਆਪ ਉਹੋ ਹੀ ਜਬਰ ਤੇ ਧੌੱਸੇ ਅਪਣੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਫਿਰਕੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਸ ਨੂੰ ਹੜਪਣ ਅਤੇ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋ ਕਿ ਨਵੇਂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਫਿਰਕੇ ਦਾ ਜਨਮ ਪੁਰਾਣੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਕ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਤੇ ਮਨੌਤਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਕੇ ਹੋਇਆਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾ ਉਹੋ ਹੀ ਫਿਰਕਾ ਜਾਂ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਹੌਰ ਨੂੰ ਆਪਣੈ ਫਿਟਕੇ ਦੀਆਂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਤੇ ਮਨੌਤਾਂ ਦੇ ਖੰਡਨ ਦੀ ਆਗਿਂਆਂ ਨਹੀਂ ਢਿੰਦਾ, ਜਬਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿਛਲੇ ਸਮੈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇਂ ਤੇ ਹੋਏ ਜਬਰ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾਂ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਬਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੱਸਦਾਂ

ਹੈ। ਇਸੇ ਜਬਰ ਦੇ ਵਵੇਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਬਰ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਮਜ਼ੁਹਦ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਉਂਦਾਂਏ ਇਕੱਠੇ ਰੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਮਜ਼ਹਬ ਸਾਰਿਆਂ ਨ

ਨ =- ੬

ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ! ਇਕੁ ਧਰਮ ਜਾਂ ਫਿਰਕੇ ਨੂੰ ਇਕ ਇਕਾਈ ਵਜੋ” ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪਰੰਤਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜੀਵਨੁ ਜੀਉਣ ਤੇ ਇਕੱਲੋ ਨੂੰ ਹੀ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਪੌੜੀਆਂ ਲਾਉਣ ਦਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਚਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਉ” ਪਹਿਲਾਂ ਐਲਾਨੀ ਸਮੂਹਕਤਾ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨਿੱਜਵਾਦ ਨੂੰ ਜਨਮ ਢਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਿਆਸੀ ਬਰਾਬਰਤਾ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਲ ਕੋਈ _ਧਿਆਨ ਨਹੀ` ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ।

ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ 'ਚ ਪਦਾਰਥਕ _ਉਚਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ -ਵਿਸ਼ੋਸ਼ਤਾ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸਦੇ

- ਅਰਥ ਹਨ ਕਿ ਧਰਮ ਫਿਰਕ੍ਰ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਹੀ

ਬਲਕਿ _ਇਸ ਉਲਟ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਜਮਾਤੀ ਉਚ ਨੀਚ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਤੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਸਮੋ” ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਚੜਤ ਅਵੱਸ ਦਿਸਦੀ ਹੈ । ਪਰੈਤ [ਇਸਦੇ ਹਕੀਕੀ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀ ਹੁੰਦੇ । ਧਾਰਮਕ ਪਹਿਰਾਵਾ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਜੌਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦਖਲ ਨਹੀਂ” ਦੇਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ । ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਲੁਟ ਖੋਹ ਧੱਕਾ ਤੇ ਰੁਪਿਆ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾਂ ਉਵੇਂ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹ । ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਸਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਵਾ ਕਰਕੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੌਰ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਹੋਰ ਆਰਥਕ ਲਾਭ ਉਠਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਸਮੇ“ ਪਦਾਰਥਕ ਸੁਖ ਤੇ ਲਾਭਾਂ ਦੀ ਮੰਗ_ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਭਾਵ ਰੰਗਤ ਬੋਸ਼ੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਦੇਸ਼ ਪਦਾਰਥਕ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਸਰਮਾਏ ਦੇ ਜੁਗ ਵਿੱਚ ਸਰਮਾਏ ਬਿਨਾਂ ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ । ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉੱਜ ਅੱਜ ਮਸ਼ੀਨੀ ਯੂਗ ਦੀ ਬਹੁਲਤਾ ਤੇ ਚਮਕ ਦਮਕ ਦੇ ਮੁਕਾਂਬਲੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੈਕੜੇ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਤਿਆਗ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਮੁਕਤੀ-ਪ੍ਰਾਪੜੀ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਖਿੱਚ ਗੁਆ ਬੈਠਦੀਆਂ ਰ&। ਜੇਕਰ ਅੱਜ ਕਿਸੇ ਅਰਬ ਸ਼ੇਖ ਨੂੰ ਕ੍ਰਰਾਨ ਵਿੱਚ ਦਸੇ

` ਬਹਿਸ਼ਤ ਤੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇਂ _ਇਕ ਨੂੰ 'ਚੁਣਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਂ ਤਾਂ ਉਹ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਵੇਗਾ । ਕਿਉਕਿ ਕੁਰਾਨ ਵਿੱਚ ਦਸੇ ਬਹਿਸ਼ਤ ਦੀਆਂ ਨਿਆਮਤਾਂ ਹੂਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ, ਪੈਰਿਸ ਦੀਆਂ ਹੂਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਨਿਗ੍ਰਨੀਆਂ ਜਾਂਪਣਗੀਆਂ । ਫਿਰ ਬਹਿਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਹੂਰਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਦੀ ਕੋਈ' ਗਰੰਟੀਂ ਨਹੀ' ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਸਾਰ _ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਦੇ ਰੁਪਏ ਨਾਲ ਕੁਝ ਵੀ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾਂ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੀ ਮਜ਼ਹਬ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਜਾਗਰਣ

ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ (ਮੁਖ ਤੌਰ ਤੇ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਫਿਰਕਿਆ/ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ) ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇਂ ਵੀ ਹੌਰਨਾਂ ਫ਼ਿਰਕਰ ਲਹਿਰਾਂ ਵਾਲੋਂ ਹੀ _ਨਿਕਲਣਗੇ । ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਲਹਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਖੜੀ ਨਹੀ” ਹੋਈ ਜਿਥੋਂ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਅਸਲੀ ਮੁਦਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ । ਉਥੇ ਕੁਝ ਮੁੱਧਸ਼੍ਰਾਣਿਕ ਬੁਧੀਜੀਵੀ ਅਤੇ ਅਖੌਤੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਵੀ

`ਜ਼ਿੰਮੇਵਰ ਹਨ ਅੱਜ ਯਥਾਰਥ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰ

ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਜਮਾਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਵਰਰਣ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅਤੇ

ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਰੋ ਨਿਬੜਦੇ ਹਨ

-ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਅਗੇ ਵਧੂਆਂ ਤੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਪ੍ਰਸਤਾਂ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਬੜੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਧਰਮ ਨਿਰਲੋਪੜਾ ਦੇ ਦ੍ਰਿੜ _ਸਟੈੱਡ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਨਰਗਠਲਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਕੇ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ।

$ & ਸੂਚਨਾ ਫ਼

ਜੇ ਕਿਸੇ ਸਾਥੀ ਕੋਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਹੇਠ

੮੨੦

-ਲਿਖੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਾਪੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਹ ਮੈਜਜੀਨ ਦੇ

ਪਤੇ ਤੇ ਭੇਜਣ ਜਾਂ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਖੇਚਲ ਕਰਨ । 1 ਅੰਕ ਨੰ: 3 _ਸਤੌਬਰ-ਅਕਤ੍ਬਰ 8? 2. ਅੰਕ ਨੰ: 2 ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਥੀ 88

`3 ਅੰਕ ਠੰ: 13 ਦੁਸੰਬਰ 88

ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਜੰਖਿਆ ਵਧ ਕੇ 70 ਕਰੋੜ ਤੋਂ” ਵੀ ਉਪਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਨਣ ਯੋਗ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚੋਂ 15 ਸਾਲ ਤੋ ਉਪਰ ਆਯ੍ਰ ਗੁੱਟ ਦੇ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕ ਸਿਗਰਟ ਨੌਸ਼ੀ ਜਿਹੀ ਘਾਤਕ ਲਾਹਨਤ ਦੋ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਦੋ“ ਕਿ ਇਸੇ ਹੀ ਉਮਰ ਗਰੁੱਪ ਦੇ 50 ਪ੍ਰਤੀਸਤ ਲੋਕ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਚਬਾਏ ਜਾਣ ਵਾੜੇ ਤੰਬਾਗ ਦੀ ਵੱਖੋ ਵਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀ ਵਰਤੋ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿਚ _ਤੋਬਾਕੂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ _ਭਾਰਤ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ਤੇ `ਤੇ ਆਉਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਸਾਲ 440 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਤੰਬਾਕ੍ਹ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਵਿਚੋ 950 _ਕਰੌੜ ਰੁਪੈ ਭਾਰਤੀ ਮ਼ੁੱਦਰਾ ਵਿਚ ਅਤੇ 200 ਕਰੋੜ ਵਿਦੇਸੀ ਮੁੱਦਰਾ ਵਿਚ ਕਮਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਰ੍ ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਫੌਬਾਕ੍ਰ ਨੋਸ਼ੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਰ ਵਿਚ ਕਮੀ ਕਰ ਸਕਣ ਵਿਚ `ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤਕ ਸਫਲ ਹੋ ਰਹੇਂ ਹਨ ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ` ਤੋਬਾਗ੍ਰਨੋਸ਼ੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ” ਦਰ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ 2. 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਐਦਾਜੇ ਮੁਤਾਬਕ _ ਸਿਗਰਟ ` ਲੋਜ਼ੀ ਦੇ ਦੂਰ-ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਸਦਕਾ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ 25 ਲੱਖ ਲੋਕ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸ੍ਰੋਹ ਵਿਚ ਜਾ ਲੁਟਕਦੇ ਹਨ ` ਜਿੰਨਾਂ ਵਿਚੋਂ 9 ਲੱਖ ਲੋਕ ਕੇਵਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ' ਛੁੱਟ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਅਨੇਕਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਦੋਹੀ' ਹੱਥੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਦੂਰ-ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਸਹੇੜੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਹਿੱਤ । ਸਿਗਰਟਨੌਸ਼ੀ ਅਨੇਕਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਖਾਂਸੀ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ 75% ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕੇਵਲ ਅਤੇ ਕੋਵਲ ਕਾਰਣ ਸਿਗਰਟਨੌਸ਼ੀ ਹੀ ਹੈ । ਸਾਹ ਨਾਲੀ ਵਿਚ ਸੋਜਸ, ਭਿਆਨਕ ਖੁਸ਼ਕ ਖਾਂਸੀ, ਅਤੇ ਕੂਰਝ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਦਮੇ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਸਿਗਰਟਨੌਸ਼ੀ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਫੋਫੜਿਆਂ ਅਤੇ ਗਲੋਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਰੀਜਾਂ ਵਿਚ 86%

ਸੁਚਾਰੂ ਉਦਮਾਂ ਸਦਕਾ ਉਹ `

ਤੰਥਾਕੂਨੋਸ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜਹਾਦ-ਇੱਕ ਫੌਰੀ -

ਸਿ ਹਮ ਵੀ ਦੀ ਲੋਰ ਵਿਚ ਆ

ਪਯਬ ਤੱ ਬਹ ਜਰ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀਆਂ _ ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਚਬਾਣ ਵਾਲੇ ਤੇਬਾਕ੍ ਦੀ ਆਦਤ ਕਾਫੀ ਹੈ । ਚਬਾਣ ਵਾਲੇ ਤੰਬਾਕੂ ਤੋਂ ਮ੍ਰਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ ਅਤੇ ਮਸੂੜਿਆਂ ਦੀ ਕਮਜੋਰੀ ਆਮਦ ਜਿਹੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਆਮ ਹੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਜਿਹੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਤੋ“ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਤਾਨ ਅਕਸਰ ਘੱਟ ਵਜਨੀ ਅਤੇ ਸਰਦੀ-ਗਰਮੀ ਆਦਿ ਦੇ ਛੇਤੀ ਅਸਰ ਹੋਣ; ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਛੋਤੀ ਹੀ ਖਾਂਸੀ ਅਤੇ ਦਮੇ ਆਦਿ ਦੇ ਮਰੀਜ ਹੋਣ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਭਾਵੇ“ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਿਗਰਟ ਨੌਸ਼ੀ ਆਦਿ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੈਜ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਚੋਖੀ ਹੈ ਪਰ ਨ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਸਿਗਰਟ-ਨੌਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਉਤਪਨ ਪ੍ਰਦ੍ਰਜ਼ਿਤ ਵਾਤਾਵਰਨ, ਦਾਸ ਕਰਕੇ ਕਮਰੇ ਆਦਿ ਵਿਚ _ਹੋਏ ਇਕੱਠ ਦੌਰਾਨ, ਗੱਡੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਤੋਂ” ਬਚੇ ਰਹਿ ਸਕਣਾ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਿਗਰਟ ਨੌਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਉਪਰੋਕਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ_ਦੈਂ ਹੋਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤਕ ਸਹੇੜ ਲੈ ਢੀ ਹੈ 1 ਰ

ਉਪਰੋਕਤ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਵਿਖਿਆਣ ਦੇ ਬਾਵਜ਼ਹਦ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਤੰਥਾਕ੍ਰ ਨੋਸ਼ੀ ਦੀ ਖਪਤ ਦਰ ਵਿਚ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਾਂਧਾਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂ” ਕਿ ਕੁਝ ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸਾਂ ਦੇ ਉਦਮਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ-ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚੁ ਇਸ ਲਾਹਨਤ ਦ

(04 ਨ ਜੀ ਰਜ ਲਾ ਹੈ:

ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਉਣ ਹਿੱਤ ਕੀਤੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਖਪਤ ਦਰ ਕਿਧ ਜੀ ਰਤ ਸਗੋ ਕਮੀ ਵੀ

ਦੁਸਟ ਦਰਦ ਚ ਸੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅੰਦਾਜਾ ਰਿ ਕਿੰਗ-ਸਾਂਈਜ਼

ਉਰ ਦਾ ਵਲ ਇਕ ਗੜ ਰੰਗ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਰੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ' ਉਸ ਵਿਕਰੀ ਸੂ

` ਹਰ ਰਫਗਾ ਜੋ ਇਕ ਦਿਠ ਵਿਚ ਰੀ ਦੋ ਦੋ ਪੈਕਣ ਆਂ

ਬਣਾ ਕੇ ਉਝਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਡਾਕਟਰੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਿਰ ੍ ਸਿਗਰਟ ਦਾ ਇਕ ਸ਼੍ਹਟਾ ਵਿ ਵਿਸਸ਼ ਦੀ ਨਬਜ-ਦਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ; ਬਲੱਡ ਪਸਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਲਹੁ-ਚਕਰ ਨੂੰ ਘਣਾ ਕੇ ਸਰੀਰਕ ਯਾਂ ਨ ਸੰਨ ਤਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਢਰ-ਪ੍ਰਾਵਂ ਤੋਂ ਅਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਕੌਰ ਹੈ ਪੰ ਇੱ ਦੇ ਉਲਟ ਪੜੀ-ਲਿਖੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜਾਗਰੂਕ ਪੀੜੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਸਿੰਬਲਾ ਵਜੋ ਫਖਰ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਕੌਗ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਫੈਸ਼ਨ-ਪਰੋਂਡ ਵਿਚ ਸ਼ਮਲ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਅਮਲ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ' ਅਖਬਾਰਾਂ ਰਸਾਲਿਆਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਵਿਗਿਆਪਨਾਂ _ਦਾਂ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਤੇ ਕਾਂਫੀ ਅਸਰ ਹੈ । ਇੰਨਾਂ ਕੁਝ ਜਾਨਣ ਦੇ ਬਾਵਜ਼ਹਦ ਵੀ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਫੁਲਿਤ ਹੋਣਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਫੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿਚ ਕਰੌੜਾਂ ਲੌਕ ਸਿਗਰਟਨੌਸ਼ੀ ਤੋ” ਉਪਜੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਣ ਦੌਰ ਦਰ ਢੀਆਂ_ਭਟਕਨਾਂ

ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਤ ਪ੍ਰਤੀ ਦੀਆਂ ਲੌ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇਂ ਬਿਮਾਂ- ਰੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੂੰਜੀ ਨੂੰ ਗੁੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਇਸ਼ ਅਮਲ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਰੋਕਾਂ ਲਗਾਈਅ£ ਜਾ ਸਕਣੀਆਂ ਸੰਭਵ ਹਨ ਬਸ਼ਰਿਤ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸਮਾ- ਜਿਕ ਕੋਹੜ ਅਤੇਂ ਲਾਹਨਤ ਸਮਝ ਲਿਆਂ ਜਾਵੇ । ਸਰਕ-ਰ ਇਸ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਭਕ ਆਪਣਾ ਸਾਰਥਿਕ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਵਿਲ-ਖਿੱਚਵੇ' ਵਿਗਿਆਪਨਾਂ 'ਤੇ ਸਰਾਸਰ ਪਾਬੰਦੀ ਆਦਿ ਲਗਾ ਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਨ- ਸਮੂਹ ਮਾਧਿਅਮ ਰੇਡੀਓ ਟੀ. ਵੀ. ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਦੇ ਦਰ-ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤ” ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਕੇ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ ਕਰਨ ਵਲ ਪ੍ਰੋਰਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੈਸਥਾਵਾਂ ਆਪਣ ਵਿਸ਼ੋਸ਼ ਉਪਰਾਲੇ ਜੁਟਾ ਕੇ ਪਿੰਡ ਪੱਧਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਕੇ (ਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਵਰ ਹਿੱਸਾ

ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਸਿਗਰਟਨਸ਼ੰ

ਤੇ ਮਰੋਮਲ ਪੀ ਅਤੇ ਇਸ ਚੀ ਸਖਤ ਪਾਲਣਾ _ਕਰਾ ਕੇ ਖਪਤ ਦਫ ਵਿਚ ਕ੍ਰਝੁ ਹੱਦ ਤਕ ਠੱਲ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਜਭ ਤੇ ਅਹਿਮ ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਅੰਦਰ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਦੁਰ=ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋ ਜ਼ਾਣੂ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਹਨਤ ਨੂੰ ਗਲੋ` ਲਾਹੁਣ ਦੇ ਯਤਨ ਆਰੰਭ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਸਿਗਰਟ ਨੌਜ਼ੀ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋ ਅਹਿਮ ਤਰੀਕਾ ਸਿਰਫ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਇਕਤਰਫਾ ਫੰਸਲਾ ਹੀ ਹੈ । ਜਿਵੇ” ਕਿ ਐਗਰੇਜੀ ਦੀ ਇਕ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ 0੪ 065 ੫੪੩੪ ੧੦ 81012 5106 1) 15 ੧੦ 5੯੦੧੭ 8110619" ਭਾਵ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋ” ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਹੈ _ਕਿ _ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਛੱਡ ਦਿਤੀ

ਜਾਵੇ! ਭੁੱਲ ਦੀ ਸੋਧ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਦੇ ਮਈ ਅੰਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਚਨਾ

“ਤ੍ਹਾਡੇ ਕਿੰਨੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਹਨ” ਦਾ ਲੇਖਕ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੇਲ ਕੌਚ ਫੈਕਟਰੀ, ਕਪ੍ਰਰਥਲਾ ਸੀ ।

ਸ਼ੰਕਾ ਨਵਿਰਤੀ_

ਜ਼ੈਕਾ - ਅਸਮਾਨੀ _ਬਿਕਲੀ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਇਹ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਕਿਉ” ਡਿਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਤੋਂ ਕੀ ਬਚ'ਓ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਆਕਲੀਆਂ

ਨਵਿਰਤੀ- ਬੈ'ਜਾਮਿਨ ਫਰੈਂਕਲਿਨ ਨਾਮ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ ਸਭ ਤ- ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਕਾਸੀ ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਸਾਧਾਰਣ ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਸਨੇ ਇਕ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਡੌਰੀ (ਜਿਸ ਵਿਚੋ ਕਰੇਟ ਲੰਘ ਸਕੇ) ਨਾਲ ਤੇਗ ਬੰਨ ਕੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਾਲੇ ਦਿਨ €ਡ੍ਰਾਈ ਅਤੇ ਡੋਰੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿਚਲੇ ਸਿਹੇ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਅਜਰ ਮਹਿਸ਼ਰਸ ਕੀਤਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਅਕਾਸ਼ੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਰਖ ਪੜਤਾਲ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨਿਆ ।

ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ _ਬਿਜਲੀ ਕਿਉ” ਪੌਦਾ ਹੈਦੀ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੁਣ ਵਥੇਰੇ ਪ੍ਰਵ ਨਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯ੍ਰਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚੋਂ ਹਰ ਵਲੇ ਉੱਚ ਉਰਜਾ ਵਾਲੇ ਕਣ ਕਾਸਮਿਕ ਵਿਕੀਰਣਾਂ (੮੦581 ੧੩੦ ੩= 0੦02) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਤੇਂਦੇ ਗੰਹੀਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਵਿਤੀਰਣ ਹੀ ਵਾਯੂਮੰਤਲ ਵਿੱਚ ਧਨ ਅਤੇ ਰਿਣ ਚਾਰਜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ 1. ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਾਰਜਿਤ ਹੋਈ ਜਾਣ ਨਾਲ ਉਥੇ ਬਿਜਲੀ ਪਟੈੱਸ਼ਲ (ਵੌਲਟੈਜ) ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ` ਰਟ ਇਹ ਪੁਟੈਸ਼ਲ ਹਵਾ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ (3੪5196816) ਤਾਂ ਜਿਆਦਾ ਵਧ_ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾਂ ਹਵਾ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ_ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਰਜ ਅਤੇ ਚਮਕ ਪੈਦਾ ਹੁੰਟੀ ਹੈ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਹ _ਧਾਰਾ ਉਲਟ ਚਾਰਜਤ ਬਂਦਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ _ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਨਕਸਾਨ ਨਹੀ” ਹੁੰਦਾ । ਪਰ ਜਦ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚਾਰਜਿਤ ਬੱਦਲ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨੈਂੜੇ ਰੋਵੇ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਉਸਦੇ ਉਲਟ ਚਾਰਜ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਧਾਰਾ ਬੱਦਲ ਤੇ“ ਧਰਤੀ ਵੱਲ ਚਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉਸ ਰਸਤੇ ਵਿਚੋ” ਲੰਘਦੀ ਹੈ ਜਿਝ' ਦੀਂ ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋ ਘੱਟ ਰੁਕਾਵਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਹ ਪੁਣੇ । ਇਸ ਲਈ ਇੱਸ ਤੱ ਬਚਾਓ ਦਾ ਇਹੀ (1 ਹੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਸਭ ਡੋ` ਉੱਚੇ ਰਿੱਸੇ ਤੇ ਧਾਤ ਦੀ ਛੜ ਲਗਾਕੇ ਉਤ” ਇੱਕ_ਤਾਂਬੋ ਦੀ ਪਤੀ ਕੌਧ ਦੇ

( 1..,4..20, ੧" (੬੬

<<.

ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ । ਇਜ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਧੂ ਬਿਜਲੀ ਚਾਰਜ ਕਿਸੇ ਹੋਰ

ਚੀਜ_ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏ ੨ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਦਾ ਹੈ । ਬਿਲਡਿੰਗ

ਲਗਾਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਕਾਸ਼ੀ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਚਾਰਜ ਗਿੱਲੀਆਂ

ਕੌਧਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਧਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਜਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਤਬਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਅੱਜ ਕੱਲ 'ਟੈਲੀਵਿਯਨ ਦੇ ਐਨਟੀਨੇ ਵੀ ਇਸ ਕੌਮ ਲਈ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ _ਕਰ_ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ । ਪਰ ਜਮੀਨ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਬਗੈਰ ਛੱਤਾਂ ਉਪਰ ਜੜੇ ਐਨਟੀਨੇ ਸਗੋ ਨੁਕਸਾਨ- ਦਾਇਕ ਰਨ ਕਿਰੈ'ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਚਾਰਜ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਤਾਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਰਸਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕ ਰਣ ਨਕਸਾਨ ਕਰੇਗੀ ।

ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਚਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਅਕਸਰ ਕਈ ਵੇਰ ਅਕਾਸ਼ੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾ ਇੱਸ ਵਿੱਚ ਦੀ ਗੁਜਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨ'ਲ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਬਾਰੇ ਮਾਮੇ ਭਾਣਜੇ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਾਲੋਂ ਸੱਪਾਂ ਤੀਕ ਅਨੇਕਾਂ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ । ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਕਾਸ਼ੀ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਚੀਜ ਵੱਲ ਵਧੇ) ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਅਧਾਰ ਉਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਚਾਲਕਤਾ _(5011006641੯6) ਹੀ ਹੈ ਕਿਚੈਂਕਿ ਬਿਜਲੀ ਧਾਰਾ ਹਮੋਸ਼ਾਂ ਹੀ_ਘੱਟ ਤੱ ਘੱਟ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜਰਦੀ ਹੈ । ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਇਸ ਗੁੜ ਕਾਰਣ ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਵਾਪਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇ ਮਕਾਨ ਉਪਰ ਬਿਜਲੀ ਡਿੱਗਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕਮਰੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਿਸਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਆਦਮੀ ਠੀਕ ਠਾਕ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 1 ਇਸਨੂੰ ਅਕਸ਼ਰ ਇੱਕ ਕਰਾਮਾਤ ਸਮਝਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ _ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਉਪਰ ਲਏ ਉਨੀ ਕਪੜੇ _ਕੈਬਲ ਆਦਿ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਕੁਚਾਲਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ

ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਚਾਰਜ ਉਧਰ ਦੀ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ |

ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਘਟੀਆ ਕੀਮਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਤਾਈ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੀ ਦ| ਕਹਾਣੀ 3

ਪਾਗਲ ਕੌਣ ?

ਘਾ ੮੭-੭॥ ੭

ਲੁਰਭਰੇ ਸਾਲ ਗੁਜਰ ਗਿਐ, ਇਕ ਦਿਨ ਅੰਚਾਨਕ ਮਲੋਟ ਤੋਂ ਲਾਗੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਮੈਨੂੰ ਮਿੱਲਿਆ ਤਾਂ ਉੱਸ

ਆ, ਰਸਤੇ 'ਚੋਂ` ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰੁਪਾਣਾ ਨੂੰ ਲਿਆ ਤੇ

ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਲੀ >- ਘਰ ਪਹੁੰਚਣ ਤੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਘਰ 'ਚ ਡਰ ਤੇ ਭੈਅ ਦਾ ਮਾਹੌਲ-:“ ਡਰੇ ਹੋਏ ਚਿਹਰੇ; ਸੜੇ ਵੱਲ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ । ਉਸ ਘਰ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੀ ਜਿਸਨੂੰ ਵਿਆਹਿਆਂ ਕੁਝ ਹੀ ਮਹੀਨੇ ਹੋਏ ਸਨ; ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਗਲ ਸੀ; ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਵੀ “ਦਿਮਾਗ ਚ ਨੁਕਸ” ਕਹਿ ਕੇ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਪੇਕੇ ਘਰ ਆਉਂਣ ਲਈ ਮਜਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਲੜਕੀ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਸਾਂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦਿਆਂ ਕਿਹਾ-'ਪੁੱਤ ਜਦੋ ਇਹ ਕੁਆਰੀ ਸੀ, ਕੱਸੋਤ ਤਾਂ ਇਹਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਆਹ ਸਾਂਡੇ ਵੱਡੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿਅਹ ਤ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਜ 'ਇਹੰਨੇ ਪੱਛੀ-ਰਹਿਣਾ'- ਨਾਂ-ਕਿਸੋਂ ਨਾਲ ਬਲਾ ਨ ਚਲਣਾ...ਫਿਰ ਸਾਨੂੰ 'ਸੰਗਰਾਣੈ ਆਲੀ ਮਾਈ ਇ ਚ ਪਾਈ, ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਤਾਂ ਅਸੀ ਬਾਬੇ ਵਡਭਾਗ ਦੇ ਡੋਰੇ ਇੱ ਰਹ. ਓਨੀ. ਕਟੀ ਵੀਰ ਹਰ

ਸਿ ਹਾ ਤਾ ਧੋ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪੱਟੇ ਪੁੱਤਰਾ...ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਤਾਂ ਚੇਲੀ ਉੱ ਲੈ ਗੀ, ਨਕਦੀ; ਸੂਟਾਂ ਗਹਿਣਿਆਂ ਤੇ ਬੱਕਰਿਆਂ `ਚ ਤੇ ਕਈ ਰਜ਼ਾਰ ਡੋਰੇ ! ਆਉਣ ਜਾਣ ਦਾਂ ਕਿਰਾਇਆ ਲੱਗੇ ਗਿਆਂ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦ ਇਹ ਕ੍ਰਝ ਟਿਕੀ ਤਾਂ ਅਸੀ ਇਹਦਾ ਦਿਸ ਕਰ “ਤਾ: ਰੁੰਫੋਂ' 'ਸਹੂਰੇ ਆਂਹਦੇ ਆ ਸਿ ਆ

“ਬੈਅ ਆ-ਉੜੋ”ਡੀਕਟੇਰ ਆਹਦੇ ਆ ਅਥ `ਚ ਫਰਕ ਅ; “ਦੱਸ ਪੁਤਰ ਕੀ ਕਹੀਏ ਆ ਕੇ ਵੀ. ਬੱਜ਼ਪਈ ਫ਼ਹਿੰਦੀ ਆਂ

ਅਸਲ ਕਹਾਣੀ...ਲੜਕੀ ਦੀ ਜ਼ੁਝਾਨੀ “- ਸਰ

ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਕ੍ਝ ਸਮਾਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਤੱਬਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਂਸ 'ਚ ਲੈਣ ਤੇ ਉਸਨੇ ਸਾਏ ਇੰ ਕਰਵਾਇਆ...ਗੱਲ ਮੌਰੇ ਤੇ ਵੱਡ ਵ#

-ਪੇਸਕਸ਼ : ਸਵਰਨ ਰ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਆ; ਉਦੋ' ਵੱਡੇ ਵੀਰ ਦਾ ਮੰਗਣਾ ਹਇਆ ਸੀ ਅਜੇ, ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਤਾ ਸੀ, ਦ੍ਰਸਰੇ ਮੈ ਸੋਚਿਆ ਕਰਦੀ ਸਾਂ ਵੀਰ ਦੀ ਉਮਰ ਛਟੀ ਐ...ਕਿਤੇ ਉਹ . ਜਆਬ ਨਾ ਦੇ ਦੇਣ ਕੁੜੀ ਵਾਲੋ..- ਚਲੋ ਜੋ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਭਰਜਾਈ ਮਾਂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੱਟੂ £ ਮੈਨੂੰ ਹਰ ਵਕਤ ਇਹ ਫ਼ਿਕਰ ਖਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਮੈ” ਦੱਸਦੀ ਕੀਹਨੂੰ ? ਮੈ ਹਰ ਵਕਤ ਇਸੇ ਸੋਚ `ਚ ਡੁੱਬੀ ਰਹਿਣਾ, ਤੇ ਘਰਦੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਪੋ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ 'ਅਚਾਂ' ਐ...ਲੈ ਕੇ ਤੁਰ ਪਏ ਚੇਲਿਆਂ ਕੌਲ, ਸੈਗਰਾਣੇ ਆਲੀ ਚੇਲੀ ਨੈ ਤਾਂ ਬਾਹਲਾ ਈ ਜਲੂਸ ਕੱਢਿਆ ਸਾਡਾ - ਜਦੋਂ ਜੀਅ ਕਰੇ ਆ ਜਿਆ ਕਰੇ; ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਰੇ...ਅਖੈ ਮੈਨੂੰ ਦੋ ਬੱਕਰੇ, ਛੇ ਸ਼ੂਟ ਚਾਹੀਦੇ ਆ ਇਹ ਦੇ ਦਿਆ ਕਰਨ--.ਇਹ ਉੱ ਡਰਦੇ ਸੀ ਉਹਦਾ ਖਾਣ ਬਣਿਆਂ ਸੀ । ਵੀਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤੋ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਚੈਨ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਘਰਦੇ ਚੇਲੀ ਕੋਲਾ ਜਾਣ ਵੀ ਹਟਗੇ । ਭੁਰਜਾਈ ਮੌਰੀ ਜਿਵਾੱ ਕਿਵੇ' ਮੋਰੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਨਿਬੜਦੀ ਰਹੀਮ ਮੈਂ ਮਸਤ ਰਹਿੰਦੀ ਸਾਂ ।ਫਿਰ ਇਹਨਾਂ ਮੋਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਤਾ; ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕੀ ਸੀ ਪਰ ਬਣ ਕੀ ਗਿਆ । ਦੇ ਦਿਉਰ ਐ ਮੋਰੇ ਸਹਰਾ ਹੈ ਨੀਂ, ਨਨਾਣਾਂ ਦੋ ਵਿਆਹੀਆਂ' ਨੇ `ਤੇ ਼ਘਿਆੜੀ ਸੱਸ-ਹਰ ਵਕਤ ਟੋਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ । ਸਾਰਾ ਘੁਰ ਬਰ ਪੱਟਕ 'ਇਹਨਾਂ' ਮੋਰੇਂ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਭਰਤਾਂ, ਹੁਣ ਉਹ ਦਾਜ 'ਚ ਤਾਂ ਨੁਕਸ ਕੱਢ ਨੀਂ ਸੋਕਦੇ...ਬੱਸ ਮੇਰੇ :ਚ ਈ ਨੁਭਸ ਕੱਢਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਐ- ਸੱਸ ਗਹੂ...ਅਖੇ ਝੈਨੂੰ ਬੋਲਣਾ ਨੀਂ ਅ ਉੱਦਾ, ਤੁਰਨਾ ਨੀ ਆਉਦਾ, ਰੋਟੀ ਦਾ ਤੰਨੂੰ ਚੱਜ ਨੀਂ -..ਭੱ ਖਿਆਂ ਨੇ ਕਿੱਥੋ" ਪੇਸ਼ ਪਾਂ ਤੀ ਸਾਡੇ..- ਦਾਜ ਦੇ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਅਜੀ"_ਚੱਟਣੀ ਤੌਨੂੰ ਤਾਂ ਅਕਲ - ਮੱਤ ਨੀ ਭੋਰਾ । ਦਿਉਰ ਐ ਮੋਰੇ-..ਉਹ ਔਖੇ ਰਹਿਣਗੇ ਮੇਰੇ ਤੇ ...ਅਖੇ ਭਾਬੀ ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨੀ” ਕਣਦੀ । ਮੈਨੂ ਸ਼ਾਜ਼ਾ ਪਤੈ ਕੀਹਦੇ -ਨਾਲੁ ਕਿਵੇ“ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਐ...ਭਲਾਂ ਜੋ. ਮੈਂ` ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੱਸ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰੂੰ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕੋਣ ਛੱਤੂ ? ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਹੁਣ ਈ ਨੀ ਦੁਆਲ- । ਅਜੇ ਮੈਨੂੰ ਥੋੜਾ ਦਿਰ ਈ ਹੋਇਆ ਵਿਆਹੀ ਨੂੰ...ਮੈ ਉਥੇ ਪ੍ਰਰੀ ਤਰ੍ਹਾ ਸੈੱਟ

6੯੯ ੧੧੨੩੯

' (ਬਾਕੀ ਸਫਾ 4 `ਤੇ)

ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਕੁਝ ਪਰਵਾਸੀ ਚੇਤੰਨ ਮਿਹਨਤੀਏ ਰਾਤ ਪਏ ਖਾਣਾ ਖਾਂਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜਿੰਦਗੀ ਉਪਰ ਕਾਲੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਪੈ ਰਹੇ ਦਰ-ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿਬਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸਮਕਾਲੀ ਸੱਚ ਦੀ ਈਕੇਂ (ਗੂੰਜ) ਵਾਂਗ ਲਗਦੀ ਹੈ । ਪੈਸ਼ ਹਨ ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਕੁਝ ਐਸ਼) ਹੁਣ ਤਾਂ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਭੈੜੀਆਂ ਤੇ ਅਣਹੋਣੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਕਿਧਰੇ ਹੁਵਾ ਗੋਦੀ ਹੋ ਰਹੀ ਏ, ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰਸਾਇਨਕ ਗੰਦ ਮੈਦ ਘੁਲ ਰਿਹੈ । ਖਾਣ ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜਾਂ `ਚ ਜ਼ਹਿਰ ਫੈਲ ਰਹੀ ਔ । ਹਵਾਈ ਹਾਦਸੇ, ਰੇਲ- ਗੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਦਿਨ- ਬ-ਦਿਨ ਵਧਦੇ ਈ ਜਾਂ ਰਹੇ ਨੇ । ਉਧਰ ਮਜ੍ਹਬੀ ਜਨੂੰਨ ਅੱਗ ਵਾਗ੍ਰੰ ਫੈਲ ਰਿਹੈ 1 ਉੱਜ ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਆਖਰ ਈਆ ਚੱਲੀ ਐ। ਅਜੇਹੇ ਸਭ ਕੁਝ ਦਾ ਕਾਰਣ ਸ਼ਾਇੰਸ, ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਫੌਜੀ ਪਸਾਰ, ਆਰਥਕਤਾ ਤੇ ਜਿਆਸਤ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਸਾਵੇ' ਵਿਕਾਸ ਕਰਕੇ ਐ । (ਯਾਨੀ 610੪611 10000100011੬100) ਨਿੱਜੀ ਲਾਭ, ਨਿੱਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੇ ਵੱਡੇਪਣ ਹੋਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਜ ਵਿਚ ਉਚਾ ਤੇ ਖਾਸ _ਉਲਖਾਸ _ਦਖਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਝੀਆਂ ਭਾਵਲਾਵ॥, ਕਰਕੇਂ ਐ 1 ਨਿੱਜਵਾਦ ਦੇ ਫੈਲਾਉ ਕਰਕੇ ਐ 1 ਲਿੱਜਵਾਦ ਹਮੈਂਸਾਂ ਨਿਰਦਈ ਤੋਂ ਜਾਲਮ ਹੋ ਗੁਜਰਦੈ । ਤਰਾਂ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਇੰਸੀ ਕਾਢਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਫੇ ਨੂੰ ਮ੍ਰਹਰੋ ਰੱਖ ਕੇ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਸਿਰਫ ਨਫੇ ਨੂੰ ਨੂ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮ ਭਲਾਈ ਤੇ ਲੌੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰਥਿਆਂ ਜਾਂਦੇ । ਜਿੰਨੇ ਕਹਿਰ ਵਾਪਰ ਰਹੇ ਨੇ, ਜਿੰਨੀਆਂ ਜਹਿਰਾਂ ਫੈਲ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਹੱਥੋਂ ਤੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਤੇ ਲੋਭ ਕਰਕੇ ਨੇ । ਸਾਇਸ- ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਲੌਕਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਨ ਤੇ ਨਹੱਥੇ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਅੰ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ । ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਕਰਨੀ ਚ/ਹੀਦੀ ਐ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ

ਦੁਨੀਆਂ : ਪੱਧਰ ਰਾ ਜੀ ਨਕਿਰ ਵਰਤ ਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੰ ਲਕਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਇਆ ਤੇ ਮਰਵਾਇਆ

ਆਪ ਸ਼ੈਤਾਨੀ- ਆ, ਰੀ ਨ

ਮਸ਼ਹੂਰੀ, ਸ਼ੋਹਰਤ ਰੋਲ ਰਹੇ ਨੇ ।

ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ, ਪਰ

ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ, ਖਾਸ

ਕਰਕੇ ਗਰੀਬ ਤਬਕੇ ਵਿਚ ਘਰ ਕਰੇਗੀ, ਤਿਉ” ਤਿਉਂ ਗੈਬੀ ਰ

ਸ਼ਕਤੀ, ਅਜ੍ਹਬੇ ਨਰਕ ਸ਼ੁਰਗ ਤੇ ਹੋਰ ਅ!

ਵਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹੱਦ

ਘਟਦੀ ਤੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤਲ

ਟੇਵਿਆਂ, ਪੱਛਾਂ, ਹਥੌਲਿਆਂ,

ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਬੱਦਲ ਚੁੱਕੇ ਆਂ ਮਿ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਅਸਲੀਅਤਾਂ ਦੀ ਰਾਹ ਦਖਾਊ ਰੌਕਨੀ ਫਲੋਰੀ।

ਚਾਨਣ ਯਾਨੀ ਸਾਂਝੀ ਵਾਲਤਾ ਵਲ ਸੋਚ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ

ਤੇ ਰੁਚੀ ਵਧੇਗੀ । ਅੰਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿਲ੍ਹਣਾਂ 'ਚ ਧਸਣ

ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਜ਼ਾਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲੋਗੀ ।

ਦਰਅਸਲ ਸੋਚਣ ਸਮਝਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਐ । ਉਨਾਂ ਕਾਰਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜੋ ਮਨਾਂ 'ਚ ਹਨੇਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਨੇ । ਜਿਵੇ ਪਿਛ ਖੜ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ? ਇਨਾਂ ਨੂ ਕੌਣ ਸਪੋਰਟ ਕਰਦੇ ? ਅੱਜ ਪਿਛਾਖੜ ਕਿਉ” ਮਸਤੇ ਹੋਏ ਤੇ ਭ੍ਤਰੇ ਫ਼ਿਰਦੇ ਨੇ ? ਪਿਛਾਖੜ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪਸੀ _ਖਹਿ= ਬਾਜੀ ਤੋਂ ਅੱਡੀ- ਖਿੜੱਕਾ ਕਿਉ' ਹੁੰਦੈ 1 ਉਨ ਦੀ ਖਹਿਬਾਜੀ ਤੈ ਵਿਰੋਧਾਂ ਵਿਚੋਂ ਆਮ ਤਰੱਕੀ ਪਸੰਦ ਤਾਕਤਾਂ ਕਿਵੇ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਸਕਦੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੈਦ ਕਰਨ ਲਈ £ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਾ ਸੈਤਾਨ ਵੈਰੀ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ! ਇਕ ਜਨੂੰਨਵਾਦ ਦਰਜੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਨੂੰਨਵਾਦ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਤੇ । ਜਦੋਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੇ ਸਮਝ ਲਿਆ ਕਿ ਅਸਲੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੌਣ ਐ ਤੇ ਫੋਰ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਨਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਸਰੇਦਾਇਕ ਜਹਾਦ ਤੇ

% ਘੋਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ ।

ਲਾ

ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਫੇਰ ਉਭਰ ਕੈ ਆਂਦੀ ਐ ਕਿ_ਸੋਚਵਾਨ, ਸਦ ਦਲੇਰ, ਵਚਨਬੱਧ, ਸਾਹਿਤਕਾਰ, _ਰੀਫਾਰਮਰ ;ਆਸਤਦਾਨ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ, ਆਦਿ ਤਬਕੇ ਏਸ ਅਹਿਮ (ਵਿ ਹੱਥ ਪਾਂਦੇਂ ਨੇ £ ਕਿਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਐ ? ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋ ਕਰੰਡ ਤੇ ਸੌਕੇ ਪਏ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੱਤਰ ਤੇ ਉਪਜਾਉ ਬਣਾਂਦੇ ਨੇ £

ਮਜ੍ਬੀ ਜਨੂੰਨ ਬੁਰੀ ਸ਼ੈ ਐ । ਜਨੂੰਨ ਕੱਈ ਵੀ ਹੋਵੇ

ਦੈ ,(<ਵਾਦ ਵਲ ਵਧਦਾ ਐ ' ਜਦੋ ਕੋਈ ਗੱਲ ਇਨਾਂ ਦੇ

ਵਿਸਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਮੋਲ ਨਾ ਖਾਂਦੀ ਕਹਿ ਜਾਂ ਕਰ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਜਨੂੰਨ 'ਚ ਆ ਕੇ ਬੂਦਾਂ ਪੁੱਟਦੇ ਨੇ । ਤਰਲੋਮੱਛੀ ਹੁੰਦੇ ` ਨੇ । ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਫਰਮਾਨ ਜਾਰੀ ਕਰਦੇ ਨੇ । ਆਮ ਲੌਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਨ ਪਾਪ, ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਤੇ ਆਵਾਗੌਣ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ 'ਚ ਪਾ ਕੇ, ਡਰਾ ਕੇ, ਧਮਕਾ ਕੇ ਆਪ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਪਿਆਲੇ ਭਰ ਭਰ ਪੀ'ਦੇ ਨੇ । ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਧਰਮ ਜਾਂ ਰੱਬ ਦੇ ਕਸਟੌਡੀਅਨ ਗਰਦਾਨਦੇ ਨੇ । ਜਿਵੇ“ ਇਨਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਖਾਤਾ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਕਰਵਾ ਰੱਖਿਆਂ ਹੋਵੇਂ ! ਇਹ ਤਾਕਤਾਂ ਆਪਣੇ ਖੂਨੀ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਕੜੀ ਰਖਦੀਆਂ ਨੇ ।

“&. ਨਰਕ ਦੇ ਡਰ ਨਾਲ, ਸੁਰਗ ਦੇ ਲਾਰਿਆਂ ਨਾਲ, ਉਤਲੇ ਦੀ

ਕ੍੍‌ਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ, ਮਰਨ-ਜੰਮਣ ਦੀ ਫਾਹੀ ਕੱਟੀ ਜਾਣ ਨਲ ਤੋਂ ਹੌਰ ਬਹੁਤ ਝੂਠੇ ਲਾਰਿਆਂ ਤੇ ਚਲਾਕੀ

` ਨਾਲ ਆਵਦੇ ਵਾਗਲੋ “ਚ ਵਗਲੀ ਰਖਦੇ ਨੇ ! ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਇਨਾਂ ਪਾਸ ਚਾਲਾਂ ਤੇ ਵਿਧੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੀਐ । ਇਹ ਕਰਤ੍ਰਤਾਂ ਇਨਾਂ ਨੇ ਜੱਦੋ ` ਮੁਸ਼ਤ' ਵੀ ਲਈਆਂ ਹੁੰਦੀਐੰ” । ਜਾਤਾਂ ਪਾਤਾਂ, ਗੋਤਾਂ, ਮਜ੍ਬਾਂ, _ ਬੋਲੀਆਂ, ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਤਲੋ=

`_ ਗਾਰਤ ਜਾਰੀ ਰਖਦੇ ਨੰ । ਖਤਰਾ ਕਿਸੇ ਮਜ੍ਹਬ ਜਾਂ ਕਲਚਰ ਨੂੰ

ਨਹੀ“ ਹੈਦਾ ਸਗੋਂ ਇਨਾਂ ਭੈੜਿਆਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹੋੱਦ ਨੂੰ ਹੁੰਦੈ ।

_ ਇਨਾਂ ਦੇ ਲੌਕ ਵਿਰੋਧੀ ਮਨੋਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸੱਟ ਵੱਜਣ 'ਤੇ ਹੁੰਦੈ ।

ਇਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਾਂ ਵਰਤ ਕੇ ਆਧਣੀ ਤਾਕਤ ਜਮਾਉ'ਦੇ ਨੇ ਤੇ ਲੌਕਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ 'ਚ ਗਲੀਆਂ ਕਰਦੇ ਨੇ ।

ਆਖਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੈਸਲਾ-ਕ੍ਰੰਨ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚਣੀ ਪੈਂਦੀ ਐ । ਦੋਸਤੀ ਤੇ ਦੁਸਮਣੀ ਦੀ । ਨਫਰਤ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ।

ਜਿੰਦਗੀ ਤੇ ਮੌਤ ਦੀ । ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾਂਹ ਦੀ । ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹੁ= ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਣੈ ਜਾਂ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣੈ । ਵਿਰੋਧਾਂ, ਤਰਕ- ਸ਼ੀਲਤਾ, ਵਿਦਰੋਹਾਂ, ਬਗਾਵਤਾਂ `ਚੋਂ ਨਵੇ ਖਿਆਲ) ਨਵੇ” ਜਜਬੇ, ਨਵੇ ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ ਨੰਵੇਂ' ਨਰੱਏ ਵਿਚਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਨੇ । ਜਦੋ ਜਨੂੰਨਵਾਦ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਜਾਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਟੀਸ਼ੀ ਤੇ ਚੜ ਜਾਂਣ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਘਸਮਾਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੋ 1 ਏਸੇ “ਚੋਂ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਜਨਮ ਲੌ ਕੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਹਾਲਤਾਂ ਪੈਦਾ

` ਹੁੰਦੀਐ ਤੇ ਨਵਾਂ ਨਰੋਆ ਵਿਕਾਂਸ ਹੁੰਦੈ । ਸਮਾਜ ਚਫੇਰਿਓ

ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦੈ । ਸਸਾਜ ਵਿਚ ਕਦੇ ਖੜੋਤ ਨੀ ਆਂਦੀ । ਇਹ ਸਮਾਜੀ ਕਾਨੂੰਨ ਏ ਵਿਕਾਸ ਦਾ 1.

ਮੁੱਖ ਸਵਾਲ ਫੇਰ ਖੜਾ ਹੁੰਦੈ । ਧਰਮ ਨੂੰ _ ਸਿਆਸਤ; ਰਾਜਨੀਤੀ ਜਾਂ ਸਟੇਟ ਦਾ ਸੈਦ ਬਨਣ ਦੇਣੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ । ਧਰਮ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤ” ਹੋਣ ਦੇਈਂ ਜਾਣੀ ਐ ਜਾਂ ਰੋਕ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਐ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਵੇਸਲੇ ਹੋਣ ਦੇਣੈ' ਜਾਂ ਜਾਗਦੇ ਰੱਖਣੈ । ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਵੇਸਲੋਪਣ ਦੀ ਜ਼ਰਨ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ _ਹੰਢਾਈ ਐ_1 ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗਰੀਬ ਤਬਕਿਆਂ ਨੇ $ “ਚਲੋ ਸਾਨੂੰ ਕੀ” 1 “ਮਸੀ” ਕੀਹਦੇ ਪਾਣੀਹਾਰ ਐੱ” ! “ਸਾਡੀ ਇਥੇਂ ਨੀ ਵੱਟੀ ਦੀ” ! “ਏਥੇ ਤਾਂ ਏਵੇਂ ਈ” ਹੁੰਦਾ ਰਹਿਣੈ”” ! “ਅਸੀ” ਤਾ ਪੈਦ ਈ ਪਿੱਟਣੈ ਭਾਂਵੇ” ਕਿਸੇ ਦਾ ਰਾਜ ਆ ਜਾਵੇ” । ਆਢਿ।

ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹੁਰੀਤਾਂ, ਵਿਚਾਰ, ਅਧਾਰਾਂ ਤੇ ਅਕੀਦਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ ਬੁਲੌਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਦੋ ਲੋਕਾਂ “ਚ ਹਿਲਜੁਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਐ ਤਾਂ ਮਜ੍ਰਬੀ ਪੇਸ਼ਵਾ ਧਰਫਲ ਜਾਂਦੈ ਐ । ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਕਾਰਵ/ਈਆਂ ਕਰਾਉਂਦੇ ਨੇ ॥ ਔਧ= ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ ਬੱਜਰ ਅਪਰਾਧ ਕਰਦੇ ਐ । ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਜਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ ਦੇ ਤਰਾਂ ਤਰਾਂ ਦੇ ਹਥਕੇਡੇ ਵਰਤਦੇ ਨੇ ।

ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਪਸੈਦ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਅਸਲ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ । ਉਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚਣੀਂ ਦੀ ਪੱਧਰ, ਵਿੱਸਵਾਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਅਕੀ= ਦਿਆਂ ਦੀ ਪੱਧਰ ਤੋ ਪੂਰੀ ਪੂਰੀ ਵਾਕਰੀਅਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਂ । ਹਰ ਕੌਮ ਉਨਾਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਜਿੰਦਗੀ ਤੋਂ” ਸ਼ੂਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਂ । ਬਾਹਰੋ` ਉਧਾਂਰ ਲਏ ਫਾਰਮ੍ਰਲੇ, ਨੁਕਤੇ ਸਹ ਤੌਰ `ਤੇ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੇ ਹੁੰਦੇ । ਕਿਉਕਿ ਵਖ ਵਖ ਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ, ਵਖ ਵਖ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀਆਂ ਖਾਸੀਅਤਾਂ ਵਖ ਵਖ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ । .

ਗੁਮਰਾਹ ਹੋ ਕੇ ਰੋਹ ਨੂੰ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ । ਫੂਕ ਨੀ ਕੱਢ ਦੇਣੀ । ਧਰਮਾਂ, ਜਾਤਾਂ ਪਾਤਾ, ਗੋਤਾਂ, ਬੋਲੀਆਂ ਤੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕੌਮੀ ਮੁਕਤੀ ਘੋਲ ਨਹੀ ਲੜਿਆ ਜਾਂਦਾ । ਨਾਂ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦੀ ਐ । ਆਰਥਕ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਧਾਰਾਂ, ਨਜ਼ਰੀਆਤ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ `ਤੇ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਸੈਘਰਸ਼ ਰਾਹੀ” ਹਾਰ ਦਿਤੀ ਜਾਂ ਸਕਦੀ ਐ । ਘੋਲਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦਰੁਸਤ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੋਵੇ । ਦੌਗਲੀਆਂ ਕਦਰ ਕੀਮਤਾਂ ਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਛੱਡਿਆ ਜਾਵੇ ! ਸਵੈ ਵਿਰੋਧ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੋ ਮੁਕਤੀ ਪਾਈ ਜਾਵੇ ਜਨੂੰਨ `ਤੇ ਖੜੋਣ ਅਤੇ ਅਟਕ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ,

ਐਔਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਤੋਂ ਲੌਕਾਂ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਲਈ.

ਜ੍ਰਝਣਾ ਅੱਜ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੋੜ ਹੈ_ । ਭਾਵੇ" ਸਮਾਜ ਨੇ ਕਈ ਪੱਖਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ

ਐ। ਸਾਇੰਸ ਨੇ ਅਥਾਹ ਉਨਤੀ ਕੀਤੀ ਐ । ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ

ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਧਾਰਮਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਉਹੀ ਵਹਿਸੀਆਨਾ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰ ਤੋਂ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਨੇ ਜਿਹੜੀਆਂ ਹਜਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲੇ” ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਨੇ । ਅੱਜ ਵਿਚ ਜਨੂੰਨ ਵਿਚ ਅੰਨ੍ਹੇ ਤੇ ਪਾਗਲ ਹੋਏ ਫਾਸ਼ੀ ਰਾਹ ਅਖਤਿਆਰ ਕੌਰ ਰਹੇਂ ਨੇ । ਇਸ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਐਂ । ਜੋ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਤੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਪਸੰਦਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਚੈਲਿੰਜ ਐਂ । ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਧਰਮ ਦੇ_ ਨਾਂ 'ਤੇ ਜਿੰਨਾਂ ਖੂਨ ਖਰਾਬਾ ਹੋਇਐ ਤੇ ਹੋ ਰਿਹੈ ਸ਼ਾਇਦ ਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ !

ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਠੀਕ ਈ ਅਖਿਆ “ਸਚਾਈ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਭਟ ਲੈ ਕੇ ਉਜਾੜਿਆ ਗਿਆਂ ਤੋਂ ਜਿਹੜਾ ਧਰਮ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਜੁਦ ਕਰੇ, ਮੁਹੱਬੜ ਦੀ ਥਾਂ ਨਫਰਤ ਵਧਾਵੇਂ, ਔਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾ ਕੇ ਬੰਧਕ ਉਨਤੀ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣੇ, ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਖੂੰਢਾ ਕਰ ਦੋਵੇ ਉਹ ਮੇਰਾ ਧਰਮ. ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ” ਹੋ ਸਕਦਾ । ਰੱਬ ਨੂੰ ਰੱਬ ਨਾਲ ਲੜਾ ਕੇ ਮੇਰੇ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਨਰਕ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਰਗਹੀਣ ਸਮਾਜ ਵਲ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਾਂ ਹਰ ਕਦਮ ਮੌਰਾ ਧਰਮ ਹੈ” 1 6

੍ __ =ਜਗਦੀਸ਼ ਅਰਮਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉਤਰੀ ਹਿੱਸੇਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਜੋਰ ਸੀ ਉਥੇ ਹਿੰਦੂ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਜਿਥੋਂ

ਉਤਤੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਇਕ ਸਿੱਖ ਹਿੰਦ੍ਰਆਂ ਦੇ ਢਰੋ ਚੜ `

ਗਿਆ । ਉਨਾਂ ਉਹਦੀ ਖੂਬ ਦੁਰਗਤ ਕੀਤੀ । ਇਥੇ ਤਕ ਕਿ

ਉਨਾਂ ਉਹਦਾ ਹੁਲੀਆ ਹੀ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤ/ । ਉਹਦੇ ਦਾੜੀ- “ ਕੇਸ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੰਨ ਦਿਤੇ ਕਿ ਉਹ ਪੂਰਾ ਹਿੰਦੂ ਜਾਪਣ

ਲੱਗਾ । ਤੇ ਫੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਛੱਡ ਦਿਤਾ । ਸਿ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੋਂ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਟੇਟੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ । ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਖੂਬ ਮਾਰਿਆ ਕੱਟਿਆ । ਫੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਥੰਮੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ । ਬ੍ੀਠਆਂ ਬੈਨਿਆਂ ਉਹਨੇ ਪੁਕਾਰ ਪੁਕਾਰ ਕੇ ਆਖਿਆ, “ਭਰਾਵ, ਮੈ”

ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ । ਮੈ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਹਾਂ । ਭਾਵੇ“ ਮੋਰੇ ਤੋਂ ਸਾਰਾ“

ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਬਾਨੀ ਸੁਣ ਲਓ ।”

ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਉਸ ਦੀ ਇਕ ਨਾ ਸੁਣੀ । ਉਨਾਂ ਆਖਿਆ, “ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ `ਵੀ_ਜਬਾਨੀ

ਦਾ

੦

ਯਾਦ ਹੈ । ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਬਾਨੀ_ਸੁਨਾਉਣ _

ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਥੋੜਾ ਬਣ ਜਾਦੇ_ ।”

ਇਸ ਲਈ ਓਨਾਂ ਉਹ ਦਾ ਸਿਰ ਚਾਕ _ਕਰ_ਦਿਤਾਂ !

ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਜਦੋ” ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਤਰੀ_ਤੇ ਦੱਖਣੀ 2

ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਅਖਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਵ੍ਰੇਖੀਆਂ ਤੁ ਉਹ ਦੈਗ ਰਹਿ ਗਏ । ਅਖਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਦੋਵੇ' ਫੋਟੋ ਇਕੋ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਸਨ 1

“ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿਚੋਂ”

ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ

ਬੈਦ ਕਰੋ ਇਹ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਂਵਾਂ ਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕ੍ਲਾਂ ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਂਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ `ਚ ਫ਼ਪਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਂਵ; ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਂਦ ਕਰਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਂਵਾਂ ! ਪੀਣ ਕਰ ੧ << ੯੨ ੯.

ਪਿਛਖੜੀ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘੜੇ ਹੋਏਂ ਰੱਥ ਨੂੰ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੇ ਪਾਲੋ ਹੋਏ ਰੱਬ ਨੂੰ

ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਜੁਲਮ ਢੱਕਣ ਵਾਲੋਂ ਰੱਬ ਨੂੰ 0!

ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਜੁਲਮਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਤੇਜ਼

ਇਸ ਹੱਲੋਂ ਗੁੱਲੇ 'ਚ ਦੌੜ ਰਹੇ ਰੱਥ ਨੂੰ

` ਬੁੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗਾਂ 'ਚ ਪੈਰ ਨਾਂ ਧਰਨ ਦਿਓ

ਬੱਢਚਿਆਂ ਦਾ ਦਿਮਾਂਗ ਹੈ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾਂ ਸਭ ਤੌ ਵੱਧ ਉਪਜਾਉ ਟੁਕੜਾ _ । ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਹੈ ਸਾਂਡੀ ਪਰਤੀ ਦਾ ਭਵਿੱਖ

ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ `ਚ ਇਸ ਰੱਬ ਨੂੰ ਨਾ ਆਉਣ ਦਿਓ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਦਿਓ ਲੁਕਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾਂ ਬਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਉਤੋਂ

ਹਫਦੇ ਹੋਏ ਰੱਬ ਨੂੰ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿਉ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਚ

ਬੱਕੇ ਰੋਏ ਰੱਬ ਨੂੰ ਨਾ ਬੈਠਣ ਦਿਉ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੋਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਾਂ ਉਤੇ

ਕਾਰੀ ਵਾਂਗ ਨਾ ਫੈਲਣ ਦਿਉਂਬੁੱਸੇ ਹੋਏ ਰੱਬ ਨੂੰ

ਉਨ੍ਹ' ਦੇ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਜਿੱਥੇਂ ਅੱਗ ਦਾ ਬੀਜ ਹੈ

ਉਥੇ ਨਾ ਰੱਖਣ ਦਿਉ ਲਾਚਾਰ ਰੱਬ ਨੂੰ

ਆਪਣਾ ਠੰਢਾ ਮਕਾਰ ਰੱਥ

ਜੁੱਲਮਾਂ ਤੇ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਢੱਕਣ

ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ

ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਪਾਖੰਡੀ ਰੱਬੁ ਨੌ

ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸੀ ਜਨਮ

(0 ਵ੩੩

ਬਦ ਕਰ ਰ

-ਗਿਆਨ ਇੰਦਰਪਤੀ

ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਮੋਲ ਕੌਰ ਪੱਧਰੀ” '

ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਦੌੜ ਰਹੇ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਪੈਰ ਨਾ ਟਿਕਾਉਣ ਦਿਉ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੂੰਜੇ `ਚ ਉਹਦਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿਉ ਇਹ ਪਾਰਥਨਾਵਾਂ ਬਦ ਕਰੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਨਾ ਜੁੜਨ ਦਿਉ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਜੋ ਉਠਣਗੇ

ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਮਾਰਨ ਲਈ ਆਖਰੀ ਸੱਟ

ਜ਼ਾਲਮ ਜਿੰਨਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਅੱਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਵਾਂਗ ਭੱਜਿਆ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੱਬ

ਸਾਬੀ ਅਵਤਾਰ ਪਾਸ਼. ਜ਼ੇਮਲ ਪੱਡਾ ਅਤੇ ਹੋਰੁ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ 'ਚ 8 ਜੁਲਾਈ 1989 (ਸ਼ਨੀਵਾਰ) ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਜਲੀ ਸਮਾਰੋਹ ਪਰੋਗਰਾਮ : ਸ਼ਾਮ 7 ਵਜੈ ਤੋਂ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਤਕ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਸਰਧਾਂਜਲੀ _ਭੇਣ ਕਰਨ ਤੌ ਇਲਾਵਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਨਾਟਕ ਟੁੰਡਾ ਹੌਲਦਾਰ ਅਤੇ ਰੱਲਾ ਬੋਲ ਵੀ ਖੇਡੇ ਜਾਣਗੇ, ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਪਾਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਕਾਵਿ ਨਾਟਕ ਦੀ ਕੈਸਟ ਅਤੇ ਪਾਸ਼ ਤੇ ਪੱਡੇ ਦੇ ਬੈਚ ਵੀ ਰਲੀਜ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ 1 ਸਮੂਹ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ _ਜਥੇਬੰਦੀਆ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਟੀਮਾੰ ਨੂੰ ਖੁੱਲਾ ਸੱਦਾ ਹੈ । ਵਲੋਂ :- ਇਨਕਲਾਬੀ ਕੇਦਰ, ਪੰਜਾਬ । [ ]

੫੧੩ਕ-ਧਹਿਚਾਣ :

ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਹਰ ਕਿਸੈ ਲਈ [

(੨5॥੦੦੦) ੧੦ ੬੪੪੧1)

ਮੂਲ ਲੇਕਕ : ਏ. ਈ. ਮੈਂਡਰ

(ਮਨੋ=ਸਰੀਰਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸੈਲੀ ਵਿਚ ਲੇਖ ਦਿ ਰੀ ਲਖ) 10

ਅਣੂਵਾਦਕ : ਡਾ: ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਗਿੱਲ

ਪ੍ਰਕਜ਼ਕ : ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਉਰੋ/ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ । ਕੀਮਿਤ : 11.75 (ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਮੈੱਬਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਪ ਮੁੱਲ ਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ)

ਕਲ ਨੇ : ?6 (ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮਦਰ ਦੰਦ ਹੀ ਸਗਲੋ) £ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਗਿਆਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਮੱਖ ਹਨ । ਧੋਜਾਬੀ ਵਿਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ` ਮਲਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਤਾਂ ਹੋਣੀ ਹੀ ਹੈ, ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਦੁਰਲੱਭ ਟਨ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰ ਜੇ ਕੌਈ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਕਿਤਾਬ ਹੋਵੇ ਵੀ ਤਾਂ ਆਮ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ` ਨੂਰੀ ਲਗਦਾ । ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ ਤੇ ਛਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਪਰੀਚਿਤ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿਸ ਪ੍ਜਬੀ ਵਿਤ ਛਪੀਆਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਨਾਲ ਸਥੋਧਿਤ ਤਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਪਹਿਚਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ । <(ਨੌਵਿਗਿਆਨ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ” ਜਿਵੇਂ ਨਾਂ ਤੱ ਨ - ੩. ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਆਮ ਸਧਾਰਣ ਪਾਠਕ ਦੇ ਸਿ ਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਪਤਰ ਹੈ । ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੋ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਲਿਖੀਆਂ , ਜਿ ਦੀ ਲਿਖਣ=ਸੈਲੀ ਆਮ ਕਰਕੇ ਵਧੀਆ ਹੀ ਹੁਦੀ ਹੈ; _ਕਿਉਂ ਕਿ ਲੇਖਕ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ_ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿੱਖਣ ੍ ੍ਰ੍ਆ ਦੇ ਢੰਗ ਤੇ ਜਾਣ ਹੈਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਹਾਂਤਕ ਦੀ

7 ਵਲਪੈਣ ਸੋਲੀ ਬੜੀ ਸੌਖੀ ਤੇ ਜਲਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ _

ਵਾਲੀ ਹੈ । ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਬਾਰੇ ਰੀ ਜੱ ਆ ਰ -. ਰੀ ਸਿ ਵੀ ਪੱਤਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੈਮ ਕਰਦੀ ਹੈ 1 ਵਿ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਡਮਤਾ ਵਿਚ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣੇ ਦੇ ਮੋਤਵ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ 0 ਹੈ । ਮੂਲ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਅਧਿਆਦ । ਵਿ 6 । ਪਾੰਹਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ 'ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੋਲ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਮਨੁੱਖ ਵਿਵਹਾਰ ਪਿੱਛੋ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਐਤਰ ਸੂਝ ।ਨਅਤਰ ਸੂਝ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ “ਜੰ

_ਸਮਲੋਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇ” ਗੁੱਸ ਵੇਲੇ

ਅਸੀ” ਜਾਨਣਾ ਚਾਹੀਏ ਕਿ ਇਕ ਮਰਦ ਜਾਂ' ਔਰਤ, ਇਕ

ਖਾਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਿਉ” ਮਹਿਮੂਸ ਕਰਦਾ ਤੇ ਵਰਤਦਾ ਹੈ, `

ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਲੱਭਣਾ ਪਏਗ ਕਿ ਉਸਦੀਮ ਮੁੱਖ ਲੋੜਾ ਵਿਚੋਂ ਕਿਹੜੀ ਲੜ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਉਸਦੇ ਜਬੈ ੩ ਵਤੀਰੇ ਵਿਚ ਆਪਾ ਪ੍ਰਗਟਾਉ'ਦੀ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਇ ਮ

ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਲੋੜਾ ਨੂੰ ਦਰਿਆ ਰਿ ਹੈ ਵੱਢ ਲੰੜਾਂ; ਉਨਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਔਤਰ ਸਝ ਅਤ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰਟ ਬਣਾਕੇ, ਸਮਝਾਉ'ਦਿਆਂ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅ

ਰਹ ਖਾਣਾ ਨਹੀ” ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉ'ਕਿ ਗੁੱਸੇ ਕਾਰਨ ਪਾਚਨ ਰਸ ਛ ਵਜ ਨ. ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਵ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤ ਦੀ ਅਟਕ

੬; ਤਕ ਦੀ ਅਨ੍ਹਵਾਦਿਕਾ ਨੇ ਮੰਗ- ਸਿ ਿਕ ਹੀ ਹੱ ਰਿ ਅਪਣੀ ਸਰਜਨਾਤ।ਮਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਭਰ॥ਕ ੩੩੩ ੬ £ ਨੇਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਇਤ ਹੀ ਹਰ

ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੋ (ਉ= ਕਪ

ਸੀ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ

ਸਿ ਦੇ ਅਰੰਭਿਕ ਜਗਿਆਸੂ ਲਈ ਇਹ , ਪੌੜੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰਖਦੀ ਹੈ । ਸੇ ਸਜਣ

ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਰੀ 11

ਸਮੀਖਿਕ : ਰਾਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ

“ਜਾਂਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਫੀ, ਪਟਿਆਲਾ

ਸਿ

` ਹਰਚੋਦ ਸਿੰਘ

ਹਲ ਦੇ ਮਈ ਅੰਕ ਵਿਚ ਕੰ'ਸਰ ਬਾਰੇ ਡਾ: ਰ ਦਾ ਲੋਖ ਨਵੀਨਤਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੀ। ਕੰੱਸਰ ਵਰਗੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਖਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਲੱਭਣ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਖੋਜੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਰਾਤ ਇਕ _ਕਰ_ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰ

ਨਰਿੰਦਰ ਚਾਹਲ ਦਾ ਲੋਖ “ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਦੇ ਵੀ ਕੁਝ ਹੱਕ ਹਨ' ਵਧੀਆ ਸੀ ਪਰ ਰਵਾਇਤ, ਸੰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਏਨੀ ਸੌਖਿਆਂ ਨਹੀ ਛੱਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਵੈਸੇ ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ _। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ “ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਣ” ਬੁਨਿਆਦੀ ਨੁਕਤੇ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਸੀ । ਮੈਗਜੀਨ ਅੱਗੇ ਨਾਲੋ' ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ | ਸ਼ਾਲਾ ! ਹੋਰ ਤਰੱਕੀ ਕਰੇ ।

==-ਤਰ

-ਡਾ: ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋ" ਰ੍ ਹਰਿਉ” ਕਲਾਂ (ਲੁਧਿਆਣਾ) ` -ਮਈ 89 ਔਕ ਵਿਚਲਾ ਕੌੱਸਰ ਸਬੰਧੀ ਡਾ: ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ ਰੌਚਿਕ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਸੀ ਪਰ ਰੋਗ

`ਦੀ ਤਖਸੀਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋ” ਮਹੱਤਵਪਰਚਨ ਤਰੀਕਾ ਤਾਂ

_ਬਾਇਓਪਸੀ (980195₹) ਹੈ । ਇਸ ਢੰਗ ਦਾ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਿਲਕੁਲ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀ” ਕੀਤਾ । ਇਸ ਢੰਗ ਵਿਚ

_ਗਿਲ੍ਹਟੀ ਜਾਂ ਰਸੌਲੀ ਵਿਚ ਮਾਸ ਦਾ ਇਕ ਟੁਕੜਾ ਲਿਆ

ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੀ ਪਤਾ _ਨਹੀ' “ਲਗਦਾ ਕਿ ਕੈੱਸਰ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕਿਹੜੀ ਸਟੇਜ ਤੇ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ੍ ਕੇਵਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ -ਝੁਨੀਰ (ਬਠਿੰਡਾ)

₹ਡਾ: ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਬਾਰੇ ਲੇਖ ਬੜਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾਂ । ਸਾਡੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਜਾਲ ਤੋ ਲੇਖਕ ਨੈ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਬਲਰਾਜ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਸਲਾਹੁਣ ਯੋਗ ਹੈ ਉਚ ਪਾਏ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਛਾਪਦੇ ਰਿਹਾ ਕਰੋ ! ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੈਗਜੀਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਜੋਂ ਫੂਰਦਸ਼ਾ ਖੁਸ਼ਵੈਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ

ਸ਼ਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਪਛੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵਧਾਕੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ । ( -ਭਗਵੌਤ “ਰਸੂਲਪੁਰੀ' --ਗੁਰਚਰਨ ਤਲਵਾੜਾ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਬਾਥੇ ਨੇ ਨੌਜ਼- ਵਾਨ ਨੂੰ ਟੀ. ਬੀ. ਦਾ ਮਰੀਜ ਬਣਾ ਦਿਤਾ” ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੁਲਮੀਵਾਲਾ ਦੇ ਹਰਮੇਸ਼ ਲਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸੱਪ ਦੇ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਤੇ ਟੂਣੇ ਟਾਮਨਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਟੀ. ਬੀ. ਰੋਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਡਾਕ- ਟਰੀ ਇਲਾਜ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਲੇਖ ਤੋ” 0077... ਦਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਗੋਬਿੰਦਗੜ (ਸੋਗਰੂਰ) -ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਮੈਗਜੀਨ ਪੰਜਾਬ ਦ ਆਮ ਲੋਫਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚੋ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਕਰਨ, -ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਠੀ ਦੇਣ ਅਤੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਨਰੋਆ ਸਮਾਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਰਤੋੜ ਯਤਨ ਹੈ । ਪਿਛਲੇ ਔਕਾਂ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਪਾਸ਼ ਦਾ ਬ੍ਰਹਿਮੋਡ ਬਾਰੇ ਜੋ ਲੇਖ ਦਿਤਾ ਹੈ

ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਉਦਮ ਹੈ । ਅਪ੍ਰੈਲ ਅੰਕ ਵਿਚ _

ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਗਜਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀ' ਇਸਦੀ ਪੜ੍ਹਣ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਈ ਹੈ । ਰ੍

--ਦਮਜੀਤ ਦਰਸ਼ਨ (ਬਠਿੰਡਾ)

=ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਚ “ਸਿਰ ਲੈਣ

ਆਇਆ ਡਾਂਗ ਖਾ ਕੇ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ” ਦੀ ਖਬਰ _ਪੜਕੋ

ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਕਿਉਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਮੋ ਇਸੇ `

ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਅਖੌਤੀ ਬਾਬੇ ਬੰਤ ਦੀ ਗੁੱਡੀ ਚੜਾਉਣ ਲਈ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕਾਂਫੀ ਖਬਰਾਂ ਲਵਾਈਆਂ ਸਨ । ਪੁੱਤਰ- ਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਹੁਣ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਲਵਾਉਣੀਆਂ ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਦੋਰਾਹੇ ਵਿਚ ਗਿੰਨੀ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤਾਂਤਰਿਕ ਅਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰਕੇ ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਨੂੰ _ਕਲੰਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਤਰਕਸ਼ੀਲਾਂ ਨੂੰ ਦੌਰਾਹੇ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਦਿ ਕਰਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । “ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਬਾਗੀ -ਸਮਰਾਲਾ

ਅਪਰੈਲ ਅਔਕ ੧ -ਅਪ੍ਰੈਲ ਐਕ ਵਿਚ ਸੱਪ : ਮਿੱਥਾਂ ਤੇ ਸਚਾਈ; ਕੋਠੇ ਖ਼ੜਕ ਸਿੰਘ ਵਿਚੋਂ ਕਾਂਡ, ਪਾਸ਼ ਦਾ ਲੇਖ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਸ- ਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਗੀ, ਨਦੀ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਵਿਆਹ _ਉੜਸਵ ਅਤੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦਾ ਕਾਲਮ ਵਾਹਵਾ ਜਚਿਆ ! `` ਲਾਈਫ ਮੈਬਰਸ਼ਿਪ ਲਈ 15 ਪੌਂਡ ਹਾਜਰ ਹਨ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਇਆ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕਹਾਂਗਾ ' । ੍ __`` -ਹਰੀਸ਼ ਮਲਰੋਤਰਾਂ ਬਰਮਿੰਘਮ -ਆਪ ਦੇ ਰਸਾਲੇ ਦਾ ਅਪ੍ਰੈਲ ਔਕ ਪੜ ਕੇ ਅਤੀ ਪ੍ਰਰੈਨਤਾ ਹੋਈ । ਸੱਪ ਮਿੱਥਾਂ ਅਤੇ ਸਚਾਈ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੱਪਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹਤ ਗਿਆਨ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਅੰਕ ਵਿਚ ਸਭ ਤਾਂ ਵਧੀਆਂ ਚੀਜ ਸਕਾ ਨਵਿਰਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕਿੱਕਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁੱਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਪਿਛੋ” ਕਿਉ” ਜੀ -ਕ੍ਲਵਿੰਦਰ “ਭਾਂਗੀਕੇ' _ਕਲਾਸ ਦਸੇਵੀ” -ਅਧ੍ਰੈਲ ਐਕ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਸੈਟਰ ਇਕ ਦੁਜੇ ਨਾਲਾਂ ਵਧ ਚੜਕੇ ਰੌਰਿਕ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਸੀ 1 ਸ਼ੰਕਾ ਨਵਿਰਤੀ ਅਧੀਨ ਤਾਂ ਕਮਾਲ ਹੀ ਕਰ ਵਿਖਾਂਦੇ ਹੋ / ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ! ਅਸੀ ਪਾਠਕ ਤਹਾਡੀ ਇਸ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਦਾਦ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ | ਚੌਧਰੀ ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਤੇ ਸਾਥੀ ਪਿੰਡ ਰੱਤੋੱ (ਰੋਪੜ) -ਅਪ੍ਰੈਲ ਦਾ ਸਾਰਾ ਅੰਕ ਪੜਣ ਯੋਗ ਸੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸੈਸਕਾਰਾਂ ਤੱ ਬਾਗੀ ਝਹੁ= ਸਲਾਹੁਣ ਯੋਗ ਸੀ 1 ਅੱਜ ਦੇ ਯਗ ਵਾਂਜੇਤੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਢੁਕਵੀ' ਹੈ_/_ ਸੱਪਾਂ ਬਾਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸੀ. ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਰੂਰ ਹੀ ਹੌਰ ਚਾਨਣਾ ਪਉ#' “ ੬ -ਤਮਦਤ ਜਿੰਘ ਤੱਟੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਖ ਇਕ ਸਵਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ : ਦਾਲ ਵਿਚ ਕੋਕੜ੍ਹ ਕੀ ਹਨ ਤਲਾ ਤਸੀ' ਢਾਲ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਕੌਕੜ੍ਹਆਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀ ਹੈ? ਦਲ ਦੀ ਫਸਲ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਜੀ ਹੈ ? ਆਦਿ ਸਵਾਲਾਂ ਬਾਰੇ ਤ੍ਹ'ਡੂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੀ ਹੈ ? ਗਲਤ ਚਾਹੇ ਠੀਕ, ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਚਲ ਕਰਨ 1 ਰ ਅਜੀ' _ਇਸ਼ਦਾ ਜਵਾਬ ਅਗ& ਅਕ ਵਿਚ ਸ਼ੰਕਾ ਨਵਿਰਤੀ ਤਹਿਤ ਦੇਵਾਂਗੇ ।

_ਲੱਗੀ ਸੀ ਚੈਕ ਕੀਤਾ । ਸਾਰੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ

` ਨਿਭਣੀ ਜਠਾਣੀ ਨਾਲ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ । ਪਹਿਲਾਂ ੩੧

-_ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਧਾਂ ਸੈਤਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਰਿਹਾ ਤੇ

ਅੱਗ ਲੱਗਣੀ ਬੰਦ ਨਾ ਹੋਈ ਤੇ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦੱਸਣ ਤੋ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਮੁਖੀ ਮੈਨੂੰ ਪਿੰਡ ਆ ਕੇ _ ਮਿਲਿਆ ਸਿ ਘਰ ਅੱਗ ਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਅਸੀ” ਕਈ ਸਾਧਾਂ ਚੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਇਆ ਪਰ _ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪਿਆ । ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦਿਤੀ ਕਿ ਅਸੀ” ਤੇਰੇ ਘਰੋਂ ਅੱਗ ਲੱਗਣ! ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਅਸੀ ਉਸਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਆਉਣ ਦਾਂ ਟਾਇਮ ਦੇ ਦਿਤਾ । ਦਿੱਤੇ ਟਾਇਮ ਮੁਤਾਬਕ ਮੰ ਅਤੇ ਯ੍ਰਨਿਟ ਬਰਗਾੜੀ_ ਦਾ ਸਕੱਤਰ _ਜਗਰਪ ਸਿੰਘ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਚਾਹ ਪੀਣ ਬਅਡ ਅਨ ਪਰਲ ਰੀ ੧

ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀ ਦੱਸ ਕਿ ਅੱ ਸਾਡੇ ਵੇਖਦਿਆਂ ਤੋਂ ਲੱਗੀ ਹੈ ਸਾਰੇ ਇਹ ਹੀ ਕਰਦ ਹਰ ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਅੱਗ ਲੱਗੀ ਤੋਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਅਸੀ” ਉਠ ਦਾ ਸਾਰਾ ਹੋਇਆ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਜਿਥੇ ਜਿਥੇ ਅੱਗ ਅਜੀ' ਤਤ ਨੰ ਲੱਭ ਹੀ ਲਿਆ ਤੇ ਚੂੜਾ ਨੇ ਸਰੀ ਸਾਡੇ ਕੌਲ ਮੰਨ ਲਈ ਕਿ ਅੱਗ ਮੈ"ਹੀ ਲਾਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅੱਗੋਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟ਼ਨ/ਫ੧ ੨-੨੩ ਕਰਦੀ 1 ਹਰੀਆਂ ਪਨਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਕਾਰਣ : ਘਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਦੋ ਲੜਕੇ ਸਨ ਫੁਨ , ਵਿਆਹੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਜਨਾਣੀ ਆਪਣੀ ਦੁਰਾਣੀ ਤੇ“ ਘਰ ਨ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉੱਦੀ ਸੀ ਆਪ ਸਿਰਫ ਉਸਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੀ ਅਖੀਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਲਈ ਜਿਹ ਉਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵਧੀਆ ਬਣ

ਕਰਕੇ ਉਹ ਅਲੱਗ ਨਹੀ" ਸੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ । ਨ ਰੀ

ਘਰ ਵਿਚ ਦੌਨਾਂ ਦਾ ਝਗੜਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮਗ,

ਨੂੰ ਹੀ ਲੜਦਾ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀ ਰਿ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀਆਂ । ਅਸੀ: ੩ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਗੱਲ ਸਮਝਾ ਦਿਤੀ ਅੜੇ ਉਰ ਮਿ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ । ਇਕ ਸਾਲ ਬੀਤ ਜੜ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਘਟਨ। ਨਹੀ” ਨੀ ਦਨ' ਭਰਾ ਵਖ ਵਖ ਬੜੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ |

ਸਰਗਰਮੀਆਂ

'ਬਾਬਾ' ਨਾ ਆਇਆ

ਖੰਨਾ ਸਹਿਰ ਵਿਚ ਪੀਰਖਾਨਾ ਰੋਡ ਤੇ ਡਾ? ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਨੌੜਲੇ ਚਾਹ ਵਾਲੇ ਕੋਲ ਇਕ ਬਾਬਾ _ਕਾਂਫੀ ਦੇਰ ਤੋਂ ਆਉਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉਸ ਤੋਂ” ਪੈਸੇ ਝਾੜ ਕੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀ' ਜਦ ਉਹ ਆਇਆ ਤਾਂ ਚਾਹ ਵਾਲੇ ਨੇ ਡਾ: ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪਾਸੋ” ਪੈਸੇ ਮੰਘੇਂ । ਡਾ? ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸਦਾ ਮਕਸਦ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਕਿਹਾ ਕਿ

_` ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਦੇਣੇ ਹਨ । ਡਾ: ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪ ਜਾਕੇ ਬਾਬੇ

ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਖੈਨਾ ਇਕਾਈ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ । ਬਾਬਾ ਕਾਫੀ ਦਮਗਜੇ ਮਾਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੌਲ ਸ਼ਕਤੀ ਹੌਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਸ਼ਕਤੀ” ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਰਿਆ ਜਿਸ ਬ'ਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਮਿਥੇ ਸਮੋ” 10 ਵਜੋ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਖੋਨਾ ਇਕਾਈ ਦੇ ਲਗਭਗ ਦਸ ਮੈਂਬਰ, ਸ: ਰਾਮ ।ਸੰਘ ਐਡਵੋਕੇਟ ਨਾਲ ਖੋਨਾ ਕਚਿ- ਹਰੀਆਂ ਢੇ ਅੱਠ ਦਸ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਹੋਇਅ ਉਹੀ ਕੁਝ ਜਿਵੇ ਕਿ ਆਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਬਾਬਾ ਨਾ ਆਇਆ । ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਲੌਕਾਂ ਨੂੰ ਜਗ,ਤ ਸਿੰਘ, ਮਦਨ ਲਾਲ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਘਈ ਨੇ ਤਰਕ- ਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਾਰੇ ਦਸਿਆ, ਅਤੇ ਚਾਹ ਵਾਲੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਇਆ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਡਰ ਗਿਆਂ ਸੀ । ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਾਰੇ ਕਈ ਦਿਨ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ । -ਕੁਲਦੀਪ 'ਉਗੋ ਕੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਇਆ

ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਕਾਈ ਖੋਨਾ

ਵਲੋ ਮਿਤੀ 1-4-8$ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਰਤਨ ਪਾਲੋ ਵਿਖੇ ਸੁਸਾ= ਇਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਖੈਨਾਂ ਇਕਾਈ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਕੂਲਦੀਪ “ਉਗੇ ਕੇ ਅਤੇ ਜਗਜੀਤ

ਸਿੰਘ ਲੇ ਨਟੇਜ ਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਕੌਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ । ਮੈਜਿਕ ਟ੍ਰਿਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਲਾ ਮੈਚ ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਵਲੋ” ਭਿੰਨ ਨਾਟਕ “ਦੇਵ ਪੂਰਸ਼ ਹਾਰ ਜਏ' ਟੋਆ ਅਤੇ ਸਾਝੀ ਕੰਧ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ।

ਨਾਟਕ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿਤਾ । ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਮੈੱਬਰਾਂ ਨੇ ਇਲਾਕੇ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਪਖੰਡੀਆੰ ਤਕ ਜਿਹੜੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੈਬੀ ਸ਼ਕ= ਤੀਆਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਥਹਾਉ'ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ। ਖੁੱਲੀ ਲੁੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਤੀਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਪਹੁੰ=

ਚ'ਉਣ ਦੀ ਜੋਰਦਾਰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ _/ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਲ“

ਤੀ ਨਲ ਵਿਚ ਤੀ ੬...

ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੈਚ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ਲਾਂਘਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਾਖੈੜੀਅ) ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਣ ਛਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ।

ਸਾਧੁ ੨ ੦; ਜਸ/ਵਦਰ ਭੱਲਾ/ਬਾਲ ਮੁਕੰਦ ਸਰਮਾ ਰਾਤੀ” ਆਉਣ ਸਾਧੂ ਤੇ ਧੂਣੀ ਲਾਉਣ ਸ਼ਾਧ ਅਨਪੜ ਲੋਕਾਂ _ ਨੂੰ ਬੁਧੂ ਬਨਾਉਣ _ਸਾਧੈ ਧਾਗੇ, ਟਰਣੇ, ਤਵੀਤ ਮੰਤਰ ਪੜਕੇਂ ਦੇਣ ਪੂੜੀਆਂ ਜਣੀ ਖਣੀ ਦੇ ਕਾਕਾ ਜਮਾਉਣ _ਸਾਧੁ ਝੱਗਾ ਜੁੜਿਆ ਨਾ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਉਮਰ ਸਾਰੀ ਟੈਰੀਕਾਟ ਦਾ `ਚੌਲਾ _ ਸਆਉਣ ਸਾਧ ਬਾਪੂ ਮਰ ਗਿਆ ਮਹੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਖ ਪਾਉ'ਦਾ ਸੰਗਲ ਖੋਲ ਕੇ ਕੱਟੀ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਣ ਸਾਧ ਥੜ੍ਹਾ ਮਰਦ ਦੀ ਜਾਂਤ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਮੁੜ ਰਨ ਨੂੰ ਕਥਾ ਸੁਨਾਉਣ _ ਸਾਧ ਬੇਬੇ _ ਆਖਦੀ _ਸੌਤ ਜੀ _ਉਦਮੀ__ ਨੇ ਤੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਭੂਰਾ ਖਿਯਕਾਉਣ ਸਾਂਧ । -ਪੌਸਕਸ਼ : ਦੁਲੀ ਚੰਦ ਕੋਟਕਪੂਰਾ “ਛਣਕਾਟਾ-88” ਵਿਚ

` ਅਖਬਾਰੀ ਕਾਗਜ ਮਹਿੰਗਾ ; ਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ : ੫

ਵ" ।

ਬੁਠਿਆਦੀ ਹੱਕ ੇ ਛਾਪਾ __

_ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ` ਪਿਛਲੇ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ ਅਖਬਾਰੀ-ਕਾਗਜ ਦੀ ਕੀਮਤ

` ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਵਾਧਾ _ਹੋਇਆ_ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਸੰ ਅਠ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਮੈਗਜੀਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ `ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ । ਸਾਡੇ ਵਲੋਂ ਇਸ `ਸੋਗਜੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ `ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ` ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਖਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍੍‌ਿਸ਼ਟੀਕੋਣ

_ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਸੀ" ਚਾਹੌਦੇ ਸਾਂ ਕਿ

ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਜੋ

੮੭

ਲਾ ਟਧ ਦਾ ਵੱਧ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਖਰੀਦ ਸਕਣ । ਪ੍ਰੰਤ੍ਰ ਅੱਜ ਤੋ” ੍ ੫ , ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦ 24 ਸਫੇ ਦੇ “ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ” ਰ ਵੇ ਕੀਮਤ ` 2 ਰੁਪੈ ਮਿਥੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਕਾਗਜ ਦੀ ਕੀਮਤ

੧ 180; ਰੁਪੈ ਪ੍ਰਤੀ ਰਿਖ਼ ਜੋ ਹੁਣ ਵਧਕੇ 125 ਰੁਪੈ (ਬਠਿੰਡੇ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ) ਹੋ ਚੁਕੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਕੁਝ ਚਿਰ

ਉ' ਘਾਟਾ ਝੱਲਣ ਬਾਅਦ ਆਖਰ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਪਰਚੇ ਦੀ ਕੀਮਤ

` `_ ਡੋਢੀ ਕਰਨੀ ਪਈ । ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਰ੍ [: ਸਫੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਬੋਝ _ ਉਠਾਇਆ ਹੈ । ਅਤੇ ਹੁਣ ਫੇਰ,

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਇੱਕ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਵਲ" ਅਖਬਾਰੀ- _`ਕਾਂਗਜ `ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਹੌਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ`

. ਅਧੀਨ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਰ੍ ਤੱ ਰੰ ਉੱਜ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਆਂ ਦੀਆਂ

੫ ` ਕੀਮਤਾਂ ਹੀ ਬੋਹਤਾਸ਼ਾ ਵਧਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਪਰ `

ਪਾ ਐ

( ਵਸਤ੍ਰ ਦੇ ਭਾਅ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾਧਾ ਨਹੀ` ਸਗੋ ਆਮ “ਤੀਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚਣ ਉਪਰ ਰੋਕ ਲਾਉਣਾ ਹੈ । ਹਨ ਆ [ 00061੪&੦, ੪੪56 ੧੬101)

`॥ੁ0ਟ8ਸ਼ਗ,

7051 30% 0੦. 34 601 (/7!1੧2-151204

ਰੱ 1 ਦ ਵਚ ਵਾ ਣਾ ਕੇਵਲ ੩੧, _ $: ਕਾਗਜ ੧ ਕੀਮਤ ਵਿੱ ਧਾ ਹੋ ਵੀ ਅਖਬਾਰ

`ਜੇ ਇਸੇ ਤਰਾੰ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਵੱਡੇ ਦੱ 0

` ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੇ ਅਖਬਾਰੇ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਤੀਕ _

ਪਹੁੰਚਣਗੇ । ਰ੍

ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦ 1984 ਵਿੱਚ ਅਖਬਾਰੀ ਕਾਗਜ ਉਪਰ _ਲੈਵੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚ ਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ " ਹੱਕ ਤੇ ਛਾਪਾ ਹੈ । ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਇਹ ਲੈਵੀ ਘੱਟ ੧੭. ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਝਾੜ ਪਾਈ ਕਿ ਟੈਕਸ ' ਅਖਬਾਰੀ ਕਾਗਜ ਉਪਰ ਨਹੀ” ਸਗੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ _ਸੈਚਾਰ ਉਪਰ ਟੈਕਸ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਫੈਕਸ [? ਲਗਾਉਂਦੇ ਵਕਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲ੍ਹਆ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ( ਨਹ 4 -ਰੁਖਿਆ। 44 ਜੋ ਮੈਗਜੀਨ _ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਨਾਂ ਅਪ ਅਭੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਅਜਾਦ ਹੈਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ _ ਘਾ _ਦੇ ਪਾਠਕ ਹੀ ਸਭ ਤੀ ਵੇਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਣ

ਉ` ` ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਪੜਾਅ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ _ 4

ਿ। ' 00 ਡੈਂ

(੨

ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋ" ਉਤਸ਼ਾਹੀ_ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ` : ਕਰਕੇ ਅਸੀ ਅਜਿਹੀਆਂ _ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਅੱਗੇ ਮੈਗਜੀਨ ਨੰ ਡੋਲਣ ਨਹੀਂ” ਦੇਵਾਂਗੇ । ਜਿਸ _ਤਰ੍ਹਾਂ `ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ __? ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੌਰੋਢੇ ਹੋ । ਅਸੀਂ ਤੂ

ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮਸਿਆਵ! ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ _ 8

ਰਹਾਂਗ ਅਤੇ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੱਲ ਕਰਦੇ ਰਹਾਂਗੇ ।() ` "ਸੱਬ ਰ੍

ਨ 477੧

ਆਂ

੧ ਇ-/ ੦੦੦੦੦੧੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੯੦੦੦੦੦੦੦੦੦ ੦੦੦੦੦੧੬੦

96"

੪ ਨ ੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦੦ ੦8੦੦906੦੦੦੦੦੦

2੨੬੬੫) ਊ੯= % `?ਤੂਕ "ਦੀ ਦੀ &- ੧੦੦ ਇਵ ੦੦. ੧੦-੦੦= ('ਛ7 ਨ

ਮਾ ੫